Kiedy Bóg zawarł z Żydami Przymierze, ogłosił im również Prawo, które Izraelici zobowiązali się w pełni przestrzegać:
(Wj 24:3–12) 3 Mojżesz przyszedł więc i opowiedział ludowi wszystkie słowa PANA i wszystkie prawa. I cały lud odpowiedział jednym głosem: Wypełnimy wszystkie słowa, które PAN powiedział. 4 Wtedy Mojżesz spisał wszystkie słowa PANA. (…) 7 Następnie wziął księgę przymierza i czytał ludowi, a oni powiedzieli: Wypełnimy wszystko, co PAN mówił, i będziemy posłuszni. 8 Mojżesz wziął też krew i pokropił lud, mówiąc: Oto krew przymierza, które PAN zawarł z wami, według wszystkich tych słów. (…) 12 Wtedy PAN powiedział do Mojżesza: Wstąp do mnie na górę i bądź tam, a dam ci kamienne tablice, prawo i przykazania, które napisałem, abyś ich nauczał.
Istotną częścią tego Bożego Prawa było Dziesięć Przykazań. Ponadto Bóg surowo zabronił czegokolwiek w tym Prawie zmieniać, dodawać albo usuwać (zob. część pierwszą artykułu). To Prawo i Przykazania zostały nadane Izraelitom (oraz tym, którzy chcieli się do Narodu Wybranego przyłączyć i przyjąć JHWH za swojego Boga) i na mocy Przymierza tylko oni byli zobowiązani je zachowywać. Niemniej jednak w tekście Nowego Testamentu zostały powtórzone wszystkie nakazy i zakazy zawarte w treści Dziesięciu Przykazań, których powinni przestrzegać chrześcijanie. Wszystkie poza jednym — przestrzeganiem szabatu.
O ile przestrzeganie tych przykazań nie jest ani gwarantem, ani warunkiem zbawienia (więcej o tym tutaj i tutaj), to jednak wszyscy przyznający się do Chrystusa powinni przykazania znać i się do nich stosować. Niestety, jak już wspomniałem w pierwszej części artykułu, większość ludzi mieniących się chrześcijanami Dziesięciu Przykazań nawet nie zna. Wynika to między innymi z tego, że zamiast sprawdzić, jak one zostały podane w Biblii, zaglądają do modlitewników albo katechizmów (katolickich, bo zazwyczaj takie można znaleźć w prawie każdym polskim domu). Zajrzyjmy zatem do takiego modlitewnika i zobaczmy, co tam jest napisane:
Dziesięć przykazań Bożych
1. Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną.
2. Nie będziesz brał* imienia Pana Boga twego nadaremno.
3. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.
4. Czcij ojca swego i matkę swoją.
5. Nie zabijaj.
6. Nie cudzołóż.
7. Nie kradnij.
8. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.
9. Nie pożądaj żony bliźniego twego.
10. Ani żadnej rzeczy, która jego jest.
* [albo: wzywał, w zależności od wydawnictwa i roku wydania — red.]
Tak tekst przykazań brzmi w trzech książeczkach, które akurat miałem pod ręką (Do Ciebie Ojcze, Lublin 1980; Te Deum Laudamus. Modlitewnik katolicki, Warszawa 2001; Modlitewnik.. Z Panem Bogiem przez życie, Kraków 2006). Dokładnie taki sam „zestaw przykazań Bożych” znajdziemy w tzw. Katechizmie Bellarmina (Wykład nauki chrześcijańskiej ułożony z rozkazu Klemensa VIII Papieża przez kardynała Roberta Bellarmina, 1598/1850/2019), czy w Katechizmie św. Piusa X (2006; oryginalny tekst jest z końca XIX wieku).
Być może zauważyłeś, szanowny czytelniku (a jeśli nie, to zajrzyj do części pierwszej artykułu lub na schemat poniżej), że część przykazań jest skrócona, brakuje w całości przykazania drugiego, a w przykazaniu dotyczącym szabatu, szabat został zamieniony na jakiś „dzień święty”. Żeby liczba przykazań się zgadzała, biblijne przykazanie dziesiąte zostało podzielone na dwa. Podobnie jest też w amerykańskich oficjalnych katechizmach katolickich: tzw. Baltimore Catechism (1885/1933/2010) — przy czym w nim zachowano w przykazaniu słowo „szabat”, a także United States Catholic Catechism for Adults (2006) — w tym, zamiast „szabat”, przeczytamy już „Dzień Pański” (ang. Lord’s Day).
Natomiast w najnowszym, oficjalnym i obowiązującym Katechizmie Kościoła Katolickiego (KKK) z 1992 roku (z poprawkami z roku 1998) jest trochę inaczej. Zamiast skróconych wersji przykazań (jak wyżej) cytowane są wersety z Biblii (Tysiąclecia, wyd. 4, 1984), z 20 rozdziału Księgi Wyjścia. Można by się zatem spodziewać, że bedą one zacytowane w całości, zgodnie z tekstem biblijnym… No cóż, tak niestety nie jest (zob. też schemat poniżej):
– biblijne przykazanie pierwsze i drugie zostało złączone w jedno, przy czym pominięto większość wersetu 5 (po słowie „służył”) i cały werset 6;
– w przykazaniu trzecim (w KKK — drugim, bo numeracja jest przesunięta) pominięto połowę wersetu 7;
– w przykazaniu czwartym (w KKK — trzecim) pominięto połowę wersetu 10 i cały 11;
– żeby zachować liczbę dziesięciu przykazań, biblijne przykazanie dziesiąte zostało powtórzone dwa razy: jako przykazanie dziewiąte został zacytowany cały werset 17 z Księgi Wyjścia, a jako przykazanie dziesiąte — początek i koniec wersetu 17 z Księgi Wyjścia (tj. „Nie będziesz pożądał… żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego”) i werset 21 z Księgi Powtórzonego Prawa, ale z usuniętą pierwszą jego częścią (tj. „Nie będziesz pożądał żony swojego bliźniego.”) i to bez jakiegokolwiek zaznaczenia, że cytowany werset jest niepełny.
Jeżeli nie wierzysz, że taka manipulacja ma miejsce, zajrzyj do KKK — albo do wersji internetowej, albo do drukowanej (w moim wydaniu z 2002 r. są to strony 573 i 577, a cytaty z Biblii Tysiąclecia są odpowiednio przed numerami 2514 i 2534).
W tym miejscu powstrzymam się od jakiegokolwiek komentarza, za to raz jeszcze przywołam Mojżesza z Ksiegi Powtórzonego Prawa (wyróżnienia w cytowanych wersetach moje):
(Pwt 4:2) Nie dodawajcie do słowa, które ja wam nakazuję, ani z niego nie ujmujcie, abyście przestrzegali przykazań PANA, waszego Boga, które ja wam nakazuję.
Chciałbym teraz zwrócić uwagę na pewne kwestie związane z „interpretacją” przykazań Bożych w KKK, a dokładniej na dwa miejsca.
Pierwsze miejsce dotyczy komentarza do przykazania czwartego (w KKK — trzeciego). Po cytacie „Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić…” znajdziemy kilka trafnych, zgodnych z tekstem Biblii komentarzy (numery 2168–2173; których nie będę tu o nich pisał), po czym pod nagłówkiem zatytułowanym „Niedziela — wypełnienie szabatu”, w numerze 2175 czytamy:
Odwołanie do tekstu biblijnego — 1 Kor 10:11 — jak należałoby się spodziewać, ma potwierdzać powyższe stwierdzenia. Zadaj sobie, szanowny czytelniku, odrobinę trudu i sprawdź, o czym jest 10 rozdział Pierwszego Listu do Koryntian, zacznij od wersetu pierwszego… Zobaczysz, że cały ten rozdział Paweł poświęcił ostrzeżeniu przed bałwochwalstwem i kultem demonów. Nie ma tam nic o szabacie i niedzieli. Ani słowa.
Poza tym, w tekście Biblii nie znajdziemy nigdzie informacji, jakoby niedziela — czyli pierwszy dzień tygodnia — zastępowała chrześcijanom szabat. Nie znajdzie się też potwierdzenia tezy, że chrześcijanie zastąpili w Bożym planie zbawienia Żydów i są teraz „nowym Izraelem”, ale to zupełnie inny temat…
Drugie miejsce, o którym chciałbym wspomnieć, to uzasadnienie kultu obrazów i figur. Według KKK taki kult nie jest sprzeczny z przykazaniem Bożym. Po pierwsze dlatego, że — jak czytamy w numerze 2130:
Rzeczywiście, Bóg polecił wykonać te przedmioty, ale one nigdy nie były — i nie miały być — obiektami kultu. Zobacz zresztą sam co na ten temat mówi Biblia:
(2 Krl 18:1–6) 1 W trzecim roku Ozeasza, syna Eli, króla Izraela, Ezechiasz, syn Achaza, króla Judy, zaczął królować. (…) 3 Czynił on to, co było słuszne w oczach PANA, (…) 4 Zniósł wyżyny, rozbił posągi, powycinał gaje i potłukł węża miedzianego, którego uczynił Mojżesz, bo aż do tego czasu synowie Izraela palili mu kadzidło, i nazwał go Nehustan [tj. lekceważąco: kawałek miedzi — red.]. 5 Zaufał PANU, Bogu Izraela. (…). 6 Przylgnął bowiem do PANA i nie odstępował od niego, ale przestrzegał jego przykazań, które PAN nadał Mojżeszowi.
(2 Kings 18:4 KJV 1900) He removed the high places, and brake the images, and cut down the groves, and brake in pieces the brasen serpent that Moses had made: for unto those days the children of Israel did burn incense to it: and he called it Nehushtan.
I po drugie dlatego, że — jak czytamy w numerze 2131:
Czy na potwierdzenie tego orzeczenia podano jakikolwiek cytat z Pisma Świętego? Nie, ani jednego. Poza tym, skoro według dekretu „cześć oddawana wizerunkowi przechodzi na prototyp”, to w ten sposób oddaje się cześć aniołom, świętym mężom itd. A czy Bóg pozwala na oddawanie czci ludziom albo aniołom? Nie. Wystarczy siegnąć do Biblii, żeby się o tym przekonać:
(Ap 22:8–9) 8 (…) A gdy usłyszałem i zobaczyłem, upadłem do nóg anioła, który mi to pokazywał, aby oddać mu pokłon [gr. proskynesai]. 9 Lecz powiedział do mnie: Nie rób tego, bo jestem sługą z tobą i twoimi braćmi prorokami, i z tymi, którzy zachowują słowa tej księgi. Bogu oddaj pokłon [gr. proskyneson].
Ale przecież w dekrecie soborowym zapisano, że wizerunków „nie otacza się (…) taką adoracją, jaka (…) należy się wyłącznie Naturze Bożej.” Czyżby? Zobaczmy w takim razie, co orzekł kolejny sobór — Konstantynopolitański IV — niecałe 100 lat później. W kanonie III czytamy (wyróżnienia moje):
Dokumenty soborowe zostały zapisane w języku łacińskim, zachowało się też ich tłumaczenie na język grecki. Dlatego też podałem w nawiasach czasowniki, jakich oryginalnie użyto, by opisać w jaki sposób „poprawnie” należy czcić te wizerunki: łac. adoro i gr. proskyneo, czyli według polskiego tłumaczenia — oddawać cześć, adorować, uwielbiać. Grecki czasownik proskyneo oznacza w oryginalnym greckim Nowym Testamencie oddawanie czci Bogu; podobnie łaciński czasownik adoro (w Biblii przetłumaczonej na przełomie III i IV wieku na język łaciński, tzw. Wulgacie, oficjalnym i przez wieki jedynym dopuszczonym do czytania tekście Biblii kościoła katolickiego, aż do czasów reformacji). Czy autorzy dekretów soborowych tego nie wiedzieli…? A teraz sięgnijmy do Biblii, do fragmentu rozmowy Pana Jezusa Chrystusa z diabłem:
(Mt 4:9–10) 9 I [diabeł — red.] powiedział do niego: Dam ci to wszystko, jeśli upadniesz i oddasz mi pokłon [gr. proskyneses, łac. adoraveris]. 10 Wtedy Jezus powiedział mu: Idź precz, szatanie! Jest bowiem napisane: Panu, swemu Bogu, będziesz oddawał pokłon [gr. proskyneseis, łac. adorabis] i tylko jemu będziesz służył.
(Mat 4:9–10 VGCLEM) 9 et dixit ei: Hæc omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me. 10 Tunc dicit ei Jesus: Vade Satana: Scriptum est enim: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies.
Przeczytaj uważnie te dwa zdania z Ewangelii według Mateusza jeszcze raz. Zobacz gdzie i w jakim znaczeniu jest tam użyte w oryginalnym, greckim tekście Ewangelii słowo proskyneo (i adoro w łacińskiej Wulgacie).
Nadal uważasz, że w dekretach soborów są rzeczywiście zdefiniowane jakieś dwa rodzaje kultu: inny dla Boga, a inny dla obrazów, figur, krzyży itp.? Myślisz, że przeciętny Kowalski potrafiłby wytłumaczyć co znaczy: „wizerunków nie otacza się taką adoracją, jaka należy się wyłącznie Naturze Bożej”? I jaka jest różnica w praktyce?
A może jednak nadszedł czas, żeby otwarcie przyznać, że tzw. „tradycja”, na którą cały czas powołuje się KKK uzasadniając rozmaite koncepcje i dogmaty, jest całkowicie sprzeczna ze słowem Bożym? Szanowny czytelniku, zdecyduj sam komu chcesz zaufać: człowiekowi czy Bogu, soborowym dogmatom czy Biblii.
Pozwolę sobie ten długi tekst, być może trudny do przełknięcia dla wielu osób, pozostawić bez końcowego podsumowania. Zakończę go raz jeszcze słowami Mojżesza — a raczej słowami Boga — z Księgi Powtórzonego Prawa:
(Pwt 30:15–19) 15 Oto dziś położyłem przed tobą życie i dobro oraz śmierć i zło; 16 Gdyż dziś ci nakazuję, abyś miłował PANA, swego Boga, i chodził jego drogami, i przestrzegał jego przykazań, ustaw i praw, abyś żył i rozmnożył się, i PAN, twój Bóg, będzie ci błogosławił w ziemi, do której idziesz, aby ją posiąść. 17 Jeśli zaś twoje serce odwróci się i nie posłuchasz, ale dasz się odwieść, będziesz oddawał pokłon innym bogom i im służył; 18 Oznajmiam wam dziś, że na pewno zginiecie i nie przedłużycie swych dni na ziemi, do której się przeprawiasz przez Jordan, aby tam wejść i posiąść ją. 19 Biorę dziś na świadków przeciwko wam niebo i ziemię, że położyłem przed tobą życie i śmierć, błogosławieństwo i przekleństwo. Wybierz więc życie, abyś żył, ty i twoje potomstwo;
Postscriptum
Rzućmy okiem raz jeszcze na fragment z Drugiej Księgi Królewskiej i sprawdźmy dokładniej, co zniszczył Ezechiasz, chcąc aby on sam i lud Izraela przestrzegał przykazań:
(2 Krl 18:4–6) 1 W trzecim roku Ozeasza, syna Eli, króla Izraela, Ezechiasz, syn Achaza, króla Judy, zaczął królować. (…) 3 Czynił on to, co było słuszne w oczach PANA, (…) 4 Zniósł wyżyny, rozbił posągi, powycinał gaje i potłukł węża miedzianego, którego uczynił Mojżesz, bo aż do tego czasu synowie Izraela palili mu kadzidło, i nazwał go Nehustan.
– zniósł (usunął) wyżyny (heb. habbamot) — hebrajskie słowo bama określa położone na wzniesieniu, czasem specjalnie usypanym, miejsce bałwochwalczego kultu, gdzie ustawione były ołtarz i inne rzeczy potrzebne do składania darów, ofiar i palenia kadzidła bożkom; pierwszy raz w Biblii to słowo pojawia się w następującym fragmencie w Księdze Kapłańskiej:
(Kpł 26:13–30) 13 Ja jestem PAN, wasz Bóg, który wyprowadził was z ziemi Egiptu, (…) 14 Jeśli jednak nie posłuchacie mnie i nie wykonacie wszystkich tych przykazań; 15 (…) i złamiecie moje przymierze; (…) 30 Zniszczę wasze wyżyny, zburzę wasze posągi i rzucę wasze szczątki na szczątki waszych bożków, a moja dusza będzie się wami brzydzić.
– rozbił posągi (heb. hammacewot) — hebrajskie słowo macewa jest użyte w Biblii 34 razy i oznacza kamienny słup/pomnik stawiany na pamiątkę jakiegoś wydarzenia (w tym znaczeniu głównie w Księdze Rodzaju, np. Rdz 28:18) albo figurę/posąg/stelę jako obiekt bałwochwalczego kultu, np.:
(Kpł 26:1) Nie czyńcie sobie bożków ani rzeźbionego posągu ani nie stawiajcie stel, ani kamiennych rzeźb w waszej ziemi, by im oddawać pokłon, bo ja jestem PAN, wasz Bóg.
– powycinał gaje (heb. haaszera) — hebrajskie słowo aszera to nazwa drewnianego, ustawianego pionowo pala, reprezentującego Aszerę/Isztar (więcej o Isztar tutaj), boginię płodności (dlatego też niektórzy archeolodzy uważają, że mógł być równocześnie symbolem zgoła czego innego…), który był umieszczany w „świętym gaju”, często obok ołtarza Baala:
(Sdz 6:28–30) 28 A gdy mieszkańcy miasta wstali wczesnym rankiem, zobaczyli zburzony ołtarz Baala i ścięty gaj, który był obok niego, (…) 29 I mówili jeden do drugiego: Któż to uczynił? A gdy się o to pytali i dowiadywali, powiedzieli: Uczynił to Gedeon, syn Joasza. 30 Wtedy mieszkańcy miasta powiedzieli do Joasza: Wyprowadź swego syna, niech umrze, gdyż zburzył ołtarz Baala i ściął gaj, który był przy nim.
– potłukł (rozbił na kawałki) węża miedzianego (heb. nechasz hannechoszet) — tego węża wykonał Mojżesz na polecenie Boga (cała historia jest opisana w 21 rozdziale Księgi Kapłańskiej), ale nie było mowy o oddawaniu czci temu metalowemu wężowi; niestety z czasem Żydzi zaczęli to robić; dlatego Ezechiasz kazał go zniszczyć, a dodatkowo nazwał go z lekceważeniem — przekręcając nechasz hannechoszet na nechusztan — „kawałkiem miedzi” (dziś powiedzielibyśmy kolokwialnie: kupa złomu), czym niewątpliwie obraził „uczucia religijne” wielu pobożnych Żydów i gdyby nie był królem, zapewne zostałby za to przykładnie ukarany…
- Wszystkie cytaty (chyba, że zaznaczono inaczej) pochodzą z tzw. Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej (2017). Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, pilnie i wiernie przetłumaczone w 1632 roku z języka greckiego i hebrajskiego na język polski z uwspółcześnioną gramatyką i uaktualnionym słownictwem. Toruń: Fundacja Wrota Nadziei.
- Cytaty oznaczone (KJV 1900) pochodzą z The Holy Bible: King James Version. (2009). (Electronic Edition of the 1900 Authorized Version). Bellingham, WA: Logos Research Systems, Inc.
- Cytaty oznaczone (VGCLEM) pochodzą z Biblia Sacra juxta Vulgatam Clementinam. (2005). (Ed. electronica). Bellingham, WA: Logos Bible Software.
- Ewentualne odstępstwa od opublikowanego w UBG i KJV tekstu są niezamierzone i są jedynie wynikiem pomyłek podczas kopiowania lub redakcji tekstu w wersji elektronicznej.
Do poczytania
Tekst hebrajski i grecki oraz łaciński i angielski Biblii
- Biblia Hebraica Stuttgartensia: SESB Version. (2003). (electronic ed.). Stuttgart: German Bible Society.
- The Lexham Hebrew Bible. (2012). Bellingham, WA: Lexham Press.
- Stephen’s 1550 Textus Receptus: with morphology. (2002). Bellingham, WA: Logos Bible Software.
- Aland, K., Aland, B., Karavidopoulos, J., Martini, C. M., & Metzger, B. M. (2012). Novum Testamentum Graece (28th Edition). Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.
- Biblia Sacra Vulgata: Iuxta Vulgatem Versionem. (1969). (electronic edition of the 3rd edition.). Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.
- Biblia Sacra juxta Vulgatam Clementinam. (2005). (Ed. electronica). Bellingham, WA: Logos Bible Software.
- Jewish Publication Society of America. (1917). Torah Nevi’im u-Khetuvim. The Holy Scriptures according to the Masoretic text. Philadelphia, PA: Jewish Publication Society of America.
Dokumenty
- A catechism in Christian doctrine. (1933). New York, Cincinnati: Benziger brothers.
- Baron, A., & Pietras, H. (2002). Dokumenty soborów powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski. T. 1, Nicea I, Konstantynopol I, Efez, Chalcedon, Konstantynopol II, Konstantynopol III, Nicea II (325-787). Kraków: Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici.
- Baron, A., & Pietras, H. (2003). Dokumenty soborów powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski. T. 2, Konstantynopol IV, Lateran I, Lateran II, Lateran III, Lateran IV, Lyon I, Lyon II, Vienne (869-1312). Kraków: Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici.
- Bellarmin, R. (2019). Wykład nauki chrześcijańskiej ułożony z rozkazu Klemensa VIII papieża (A. Jełowicki, tłum.). Sandomierz: Armoryka.
- Katechizm Kościoła Katolickiego. (2002). (2 poprawione ed.). Poznań: Wydawnictwo „Pallottinum”.
- Katechizm św. Piusa X. Vademecum katolika. (2006). (M. Karas, tłum.). Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia.
- United States Catholic catechism for adults. (2006). Washington, D.C.: United States Conference of Catholic Bishops.
Modlitewniki (tylko te, do których zajrzałem)
- Do Ciebie Ojcze. Modlitewnik. (1980). (wyd. 3). Lublin: Wydawnictwo Kurii Biskupiej.
- Polskie Duszpasterstwo Polowe W. P. na Środkowym Wschodzie. (1942). Panie, pozostań z nami. Modlitewnik i śpiewnik (wyd. 2 uzupełnione). Jerozolima: Siostry Elżbietanki.
- Smoliński, L. (2016). Z Panem Bogiem przez życie. Modlitewnik. Kraków: Dom Wydawniczy „Rafael”.
- Szyca, J. (1935). Chwalmy Pana. Modlitewnik i śpiewnik (wyd. 8.). Częstochowa: Jan i Leon Szyma.
- Te Deum laudamus. Modlitewnik katolicki. (2001). Warszawa: Wydawnictwo Te Deum.
Słowniki
- Barry, J. D., Bomar, D., Brown, D. R., Klippenstein, R., Mangum, D., Sinclair Wolcott, C., … Widder, W. (Eds.). (2016). In The Lexham Bible Dictionary. Bellingham, WA: Lexham Press.
- Bobrowski, A., Brodka, D., Korpanty, J., & Wolanin, H. (2001). Słownik łacińsko-polski. T. 1, A-H. (J. Korpanty, red.). Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.
- Lewis, C. T., & Short, C. (1891). Harpers’ Latin Dictionary. New York; Oxford: Harper & Brothers; Clarendon Press.
- Swanson, J. (1997). Dictionary of Biblical Languages with Semantic Domains: Greek (New Testament) (electronic ed.). Oak Harbor: Logos Research Systems, Inc.
- Swanson, J. (1997). Dictionary of Biblical Languages with Semantic Domains: Hebrew (Old Testament) (electronic ed.). Oak Harbor: Logos Research Systems, Inc.