Postscriptum 1
W Objawieniu Świętego Jana, w rozdziale 12, jest opisany wielki cud (znak) na niebie:
(Ap 12:1) I ukazał się wielki cud na niebie: Kobieta ubrana w słońce i księżyc pod jej nogami, a na jej głowie korona z dwunastu gwiazd.
Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że jest to opis jakiejś kolejnej „królowej niebios” — mamy kobietę na niebie, słońce, księżyc i koronę z gwiazd. Ale nie ma tutaj mowy o jakimkolwiek kulcie, tym bardziej bałwochwalczym, ani o godności królewskiej, która tej kobiecie miałaby się należeć. Nie ma więc ona nic wspólnego z omawianymi wcześniej pogańskimi kultami bogini matki-królowej. Z drugiej strony, owa kobieta nie jest Marią, matką Jezusa Chrystusa, ani też nie reprezentuje Kościoła (w sensie zgromadzenia chrześcijan), jak to często można przeczytać w rozmaitych komentarzach — dalsze wersety tego rozdziału nie pozwalają na takie interpretacje:
(Ap 12:2–17) 2 A była brzemienna i krzyczała w bólach porodowych i w mękach rodzenia. 3 I ukazał się inny cud na niebie: Oto wielki rudy smok mający siedem głów i dziesięć rogów, a na jego głowach siedem koron. 4 A jego ogon wlókł trzecią część gwiazd nieba i zrzucił je na ziemię. I stanął smok przed kobietą, która właśnie miała urodzić, aby gdy tylko urodzi, pożreć jej dziecko. 5 I urodziła syna — mężczyznę, który będzie rządził wszystkimi narodami laską żelazną. I porwane zostało jej dziecko do Boga i do jego tronu; 6 A kobieta uciekła na pustynię, gdzie ma miejsce przygotowane przez Boga, aby ją tam żywiono przez tysiąc dwieście sześćdziesiąt dni. (…) 13 A gdy smok zobaczył, że został zrzucony na ziemię, zaczął prześladować kobietę, która urodziła mężczyznę. 14 I dano kobiecie dwa skrzydła wielkiego orła, aby poleciała na pustynię, na swoje miejsce, gdzie jest żywiona przez czas i czasy, i połowę czasu, z dala od węża. 15 I wyrzucił wąż ze swojej paszczy za kobietą wodę jak rzekę, aby ją rzeka porwała. 16 Lecz ziemia przyszła kobiecie z pomocą i otworzyła ziemia swą gardziel, i pochłonęła rzekę, którą smok wyrzucił ze swojej paszczy. 17 I rozgniewał się smok na kobietę, i odszedł, aby walczyć z resztą jej potomstwa, z tymi, którzy zachowują przykazania Boga i mają świadectwo Jezusa Chrystusa.
Kobieta — cud, który zobaczył Jan na niebie — reprezentuje naród żydowski. Nie ma tutaj miejsca na pełne uzasadnienie tej interpretacji. Pozostawiam Ci, szanowny czytelniku, to zagadnienie do osobistego przestudiowania. Weź do ręki Biblię i porównaj opis z 12 rozdziału Apokalipsy z następującymi fragmentami: Rdz 37:9–10, Oz 2:14–23, Pwt 32:11, Iz 26:17, Iz 54:1–6, Iz 66:7–10, Jr 3:1–14, Mi 4:10, Mi 5:2–3. Wnioski wyciągnij sam.
Postscriptum 2
Jeżeli masz, szanowny czytelniku, wątpliwości co do poprawności tłumaczenia hebrajskiego melekheth hashshamayim (z Księgi Jeremiasza) na królowa niebios w („protestanckiej”) Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej, poniżej podaję jak zostały te słowa przetłumaczone w polskich (i nie tylko) tłumaczeniach Biblii:
– w Biblii Brzeskiej (1563): królowa niebieska
– w Biblii Gdańskiej (1632/1881): królowa niebieska
– w Biblii Jakuba Wujka (1599): królowa niebieska
– w tłumaczeniu Izaaka Cylkowa (1883): królowa nieba
– w Biblii Warszawskiej (tzw. „Brytyjce”, 1975): królowa niebios
– w Biblii Poznańskiej (1975): „królowa niebios” Isztar
– w Biblii Tysiąclecia (1965/2005): królowa nieba
– w literackim przekładzie EIB (2018): królowa niebios
– w Biblii Ekumenicznej (2018): królowa niebios
– w Douay-Rheims Bible (1610): queen of heaven
– w Tanakh (1917): queen of heaven
– w King James Version (1611/1900): queen of heaven
– w International Standard Version (2011): Queen of Heaven
– w Bible Louis Segond (1910): la reine du ciel
– w Biblia Reina Valera (1602/1960): la reina del cielo
– w Rosyjskim Przekładzie Synodalnym (1876/1956): bogini nieba (богини неба)
– w Wulgacie Klementyńskiej (ok. 405/1598): regina caeli
– w Nova Vulgata Bibliorum Sacrorum Editio (1986): regina caeli
Postscriptum 3
Świątynia Artemidy Efeskiej została, przynajmniej częściowo, zniszczona w roku 268 przez Gotów, a ostatecznie „zamknięta” w pierwszej połowie V wieku.
W roku 431, po wymianie listów pomiędzy Cyrylem Aleksandryjskim i Nestoriuszem oraz po kontrowersyjnych obradach tzw. Soboru Efeskiego, biskupi kościoła katolickiego ogłosili, że Maria, matka Jezusa Chrystusa „święta Dziewica jest Bogarodzicą”, czyli Matką (która zrodziła) Boga. Dla uczczenia orzeczenia Soboru w Efezie w Rzymie, na jednym z siedmiu wzgórz zwanym Esquilino, została zbudowana Bazylika Matki Bożej Większej (Basilica Papale Santa Maria Maggiore).
Ponad 1000 lat później, papież Sykstus IV w konstytucji Cum Praeexcelsa, z 1477 roku, nazwał Marię „Królową niebios”. Papież Pius IX, w bulli Ineffabilis Deus, z roku 1854, stwierdził, że Pan ustanowił Marię „królową nieba i ziemi, a wyniesiona ponad wszystkie chóry aniołów i zastępy świętych, stojąc po prawicy Jednorodzonego Syna swego Pana naszego Jezusa Chrystusa, najprzemożniej wyprasza wszystko swymi matczynymi błaganiami i czego szuka, znajduje, czyli nigdy nie zawodzi.” W roku 1954 papież Pius XII, swoją encyklikę Ad Caeli Reginam (Do Niebios Królowej), z 1954 roku, zaczął słowami:
Postscriptum 4
Maria, matka Jezusa, jest wspomniana w Nowym Testamencie w 74 wersetach, w sposób bezpośredni i pośredni w sumie 148 razy. W jedynym wersecie, w którym jest równocześnie mowa o oddawaniu czci, Mateusz wyraźnie zaznacza, że mędrcy pokłonili się tylko Jezusowi:
(Mt 2:11) Kiedy weszli do domu, zobaczyli dziecko z Marią, jego matką, i upadłszy, oddali mu pokłon, potem otworzyli swoje skarby i ofiarowali mu dary: złoto, kadzidło i mirrę.
Łukasz zapisał, że sama Maria zapowiedziała jak będą ją nazywać kolejne pokolenia ludzi:
(Łk 1:48) (…) Oto bowiem wszystkie pokolenia będą mnie odtąd nazywać błogosławioną.
Błogosławiona (gr. makarizo) oznacza z greckiego dosłownie „uznana za szczęśliwą” lub „uznana za mającą szczęście”, ale nie „uznana za królową”.
Ostatnia* wzmianka o Marii znajduje się w pierwszym rozdziale Dziejów Apostolskich:
(Dz 1:14) Ci wszyscy trwali jednomyślnie w modlitwie i prośbach razem z kobietami, z Marią, matką Jezusa, i jego braćmi.
Nie znajdziemy w Biblii ani jednej informacji o tym, że ktokolwiek prosił Marię, aby wstawiła się za nim u Syna — ani przed Jego śmiercią, ani po Jego zmartwychwstaniu — ani też, aby ktoś oddawał jej cześć lub też modlił się do niej. O niczym takim nie wspomina również Jan, który otrzymał od samego Jezusa „specjalne” zadanie:
John 19:26–27 26 Gdy więc Jezus zobaczył matkę i ucznia, którego miłował, stojącego obok, powiedział do swojej matki: Kobieto, oto twój syn. 27 Potem powiedział do ucznia: Oto twoja matka. I od tej godziny uczeń ten wziął ją do siebie.
Pod koniec życia Jan otrzymał objawienie Pana Jezusa, który pokazał mu całą przyszłość chrześcijan oraz wydarzenia poprzedzające i towarzyszące powrotowi Chrystusa na ziemię. Jan oglądał wszystko z perspektywy nieba, gdzie widział też tron Boga i to, co się wokół niego działo. Co istotne, obok tronu nie zobaczył Marii, matki Jezusa, ani żadnej „królowej niebios”, ani też jakiejkolwiek innej postaci kobiecej. Wato zauważyć, że słowa matka Jan użył w księdze Apokalipsy tylko jeden raz („matka nierządnic i obrzydliwości ziemi” — Ap 17:5), tak samo jak słowa królowa („[ja, Babilon, wielka nierządnica] zasiadam jak królowa…” — Ap 18:7).
- Ilustracja pochodzi z: The pictorial history of Palestine, and the Holy Land, including a complete history of the Jews. by John Kitto, London: Charles Knight and Co., 1844.
- Wszystkie cytaty (chyba, że zaznaczono inaczej) pochodzą z tzw. Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej (2017). Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, pilnie i wiernie przetłumaczone w 1632 roku z języka greckiego i hebrajskiego na język polski z uwspółcześnioną gramatyką i uaktualnionym słownictwem. Toruń: Fundacja Wrota Nadziei.
- Ewentualne odstępstwa od opublikowanego w UBG tekstu są niezamierzone i są jedynie wynikiem pomyłek podczas kopiowania lub redakcji tekstu w wersji elektronicznej.
Do poczytania
- Abramowiczówna, Z. (1965). Słownik grecko-polski. T. 4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Baron, A., & Pietras, H. (2002). Dokumenty soborów powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski. T. 1, Nicea I, Konstantynopol I, Efez, Chalcedon, Konstantynopol II, Konstantynopol III, Nicea II (325-787). Kraków: Wydawnictwo WAM; Księża Jezuici.
- Barry, J. D., Mangum, D., Brown, D. R., Heiser, M. S., Custis, M., Ritzema, E., … Bomar, D. (2012, 2016). Faithlife Study Bible. Bellingham, WA: Lexham Press.
- Barry, J. D., Bomar, D., Brown, D. R., Klippenstein, R., Mangum, D., Sinclair Wolcott, C., … Widder, W. (Eds.). (2016). In The Lexham Bible Dictionary. Bellingham, WA: Lexham Press.
- Barton, B., Comfort, P., Osborne, G., Taylor, L. K., & Veerman, D. (2001). Life Application New Testament Commentary. Wheaton, IL: Tyndale.
- Benko, S. (1993). The virgin goddess. Studies in the pagan and Christian roots of Mariology. Leiden: Brill.
- Black, J. A., & Green, A. (1992). Gods, demons, and symbols of ancient Mesopotamia. An illustrated dictionary. London: Published by British Museum Press for the Trustees of the British Museum.
- Civil, M., Gelb, I. J., Oppenheim, A. L., Reiner, E. (Eds.). (1971). The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago. Vol. 8. Chicago, Illinois: Oriental Institute – J. J. Augustin Verlagsbuchhandlung: Gluckstadt, Germany.
- Day, J. (2002). Yahweh and the gods and goddesses of Canaan. London – New York: Sheffield Academic Press.
- Keown, G. L., Scalise, P. J., Smothers, T. G. (1995). Word Biblical Commentary, Volume 27: Jeremiah 26-52. Dallas, Texas: Word Books.
- Binger, T. (1997). Asherah. Goddesses in Ugarit, Israel and the Old Testament. Sheffield: Sheffield Academic Press.
- Freedman, D. N., Herion, G. A., Graf, D. F., Pleins, J. D., & Beck, A. B. (Eds.). (1992). In The Anchor Yale Bible Dictionary. New York: Doubleday.
- Fruchtenbaum, A. G. (2003). The footsteps of the Messiah. A study of the sequence of prophetic events (Rev. ed.). Tustin, CA: Ariel Ministries.
- De Grummond, N. T. (1996). An encyclopedia of the history of classical archaeology. Westport, Conn.: Greenwood Press.
- Hallo, W. W., & Younger, K. L. (2003). The context of scripture. Canonical compositions, monumental inscriptions, and archival documents from the biblical world. Leiden-Boston: Brill.
- Irwin, B. P. (1999). Baal and Yahweh in the Old Testament: a fresh examination of the biblical and extra-biblical data. Toronto.
- Leeming, D. A. (2010). Creation myths of the world. An encyclopedia (2nd ed.). Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO.
- Lumbroso, G. (2018). Yochanan (John) Presents the Revelation of Yeshua the Messiah. Clarksville, MD: Lederer Books: A Division of Messianic Jewish Publishers.
- Louw, J. P., & Nida, E. A. (1996). Greek-English lexicon of the New Testament: based on semantic domains (electronic ed. of the 2nd edition.). New York: United Bible Societies.
- Orr, J., Nuelsen, J. L., Mullins, E. Y., & Evans, M. O. (Eds.). (1915). In The International Standard Bible Encyclopaedia (Vol. 1–5). Chicago: The Howard-Severance Company.
- Pinch, G. (2002). Handbook of Egyptian mythology. Santa Barbara, Calif. – Oxford: ABC-CLIO.
- Pritchard, J. B. (1969). Ancient Near Eastern texts relating to the Old Testament (3rd ed.). Princeton: Princeton University Press.
- Shepherd, T. J. (1880). In The Westminster Bible Dictionary. Philadelphia: Presbyterian Board of Publication.
- Stern, D. H. (2004). Komentarz żydowski do Nowego Testamentu (tłum. A. Czwojdrak). Warszawa: „Vocatio”.
- Toorn, K. van der, Becking, B., & Horst, P. W. van der (1999). Dictionary of deities and demons in the Bible (DDD) (2nd extensively rev. ed.). Leiden-Boston-Koln: Brill; Eerdmans.
- Vos, H. F. (1999). Nelson’s new illustrated Bible manners & customs: how the people of the Bible really lived. Nashville, TN: T. Nelson Publishers.
- Walvoord, J. F., & Zuck, R. B., Dallas Theological Seminary. (1985). The Bible Knowledge Commentary: An Exposition of the Scriptures. Wheaton, IL: Victor Books.