Textus Receptus
Podczas gdy w Europie Zachodniej królowała łacińska Wulgata, katolicki kościół wschodni* preferował Biblię w języku greckim — a więc Septuagintę oraz tekst grecki Nowego Testamentu, który należał, według współczesnej klasyfikacji, do kategorii bizantyjskiej/większościowej**. Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków i ostatecznym upadku Cesarstwa Wschodniorzymskiego w XV wieku, część bizantyjskich rękopisów Nowego Testamentu trafiła do Europy. Na podstawie siedmiu takich manuskryptów Erazm z Rotterdamu opracował Grecki Nowy Testament, który wydał drukiem w roku 1516. Kolejne wydania tego greckiego tekstu, z drobnymi poprawkami, były drukowane w latach: 1519, 1522, 1527, 1535 (przez Erasmusa); 1546, 1549, 1550, 1551 (przez Roberta Estienne’a, inaczej: Stefanusa); 1565-1604 (przez Teodora Bezę, 9 wydań); 1624-1678 (przez Bonawenturę i Abrahama Elzevir, 7 wydań). W przedmowie do wydania z 1633 roku znalazło się zdanie: „Zatem teraz mają Państwo tekst przyjęty przez wszystkich…” (łac. „Textum ergo habes nunc ab omnibus receptum…”; ang. „Now, therefore, you have the text received by all…” — od tego momentu ten grecki tekst zaczęto nazywać Textus Receptus. Stał się on podstawą wszystkich przekładów Nowego Testamentu (m.in. w niemieckiej Biblii Lutra z 1522/1534 r., czy hiszpańskiej Reina-Valera z 1602 r.) aż do roku 1881.
W roku 2005 ukazało się opracowanie manuskryptów tekstu większościowego pod tytułem: The New Testament in the original Greek: Byzantine Textform 2005, with morphology. Zaprezentowany w nim tekst grecki jest według samych autorów zgodny z Textus Receptus w 98% „co sprawia, że praktycznie wszystkie wersje Textus Receptus czy też prezentacje tekstu bizantyjskiego, mogą być uznane za tożsame”.
* Ostateczny podział na kościół wschodni i zachodni miał miejsce w połowie X wieku.
** Tekst ten nazywany jest też czasem tekstem syryjskim albo antiocheńskim.
Wydania „krytyczne”
greckiego tekstu Nowego Testamentu
Począwszy od XVII wieku Textus Receptus (TR) był poddawany ostrej krytyce, z czasem zaczęto też podważać jego wiarygodność i zgodność z domniemanym „oryginalnym” tekstem greckim Nowego Testamentu (którego jednak nikt nigdy nie widział…). Podstawą do wysuwania takich tez był grecki tekst aleksandryjski, który — jak wykazywano — nie był zgodny w tysiącach miejsc z TR.* Wreszcie pod koniec XIX wieku dwóch pseudouczonych — B. F. Westcott i F. J. A. Hort — orzekło arbitralnie, że Textus Receptus jest „zły”. W oparciu głównie o kodeksy Synajski i Watykański opracowali własną wersję greckiego tekstu Nowego Testamentu i w 1881 roku wydali go pod tytułem The New Testament in the Original Greek.
Swoją „rekonstrukcję” tekstu greckiego Westcott i Hort oparli na tezach, które nie były poparte żadnymi dowodami ani badaniami naukowymi, m.in.:
- wszystkie manuskrypty bizantyjskie pochodzą od wspólnego „przodka” [to akurat prawda — red.], więc należy je traktować jak jeden dokument [w ten sposób wyeliminowali problem ogromnej przewagi liczebnej zachowanych tekstów bizantyjskich — red.]
- teksty w brzmieniu większościowym nie były cytowane przez tzw. ojców kościoła aż do połowy IV wieku, a więc do tego wieku nie istniał; tekst bizantyjski pojawił się nagle jako autoryzowana przez greckojęzyczny kościół wschodni kompilacja różnych wersji wcześniejszych greckiego Nowego Testamentu [jak się jednak okazało, znaleziono wiele manuskryptów starszych niż z IV w., które zawierają charakterystyczne fragmenty tekstu bizantyjskiego — red.]
- tekst bizantyjski jest gorszy od tekstu aleksandryjskiego [ta opinia Westcotta i Horta była po prostu arbitralna — red.].
Za pomocą obmyślonej przez siebie procedury stworzyli oni grecki tekst Nowego Testamentu, który nigdy wcześniej nie istniał (!) Jednak ich praca i publikacja została nad wyraz dobrze przyjęta w środowiskach biblistów i rozpoczęła „nową epokę” studiów nad tekstem Biblii, której główną zasadą jest wybieranie z różnych manuskryptów takich wersji tekstu, które sam badacz, w oparciu o jakieś z góry przyjęte założenia (czyt. osobiste preferencje i uprzedzenia) uzna za właściwe. I pomimo tego, że współcześni bibliści wycofali się z przedstawionych wyżej błędnych założeń Westcotta i Horta, kontynuują ich dzieło, odrzucając tekst bizantyjski (a zatem i Textus Receptus) na rzecz tekstu aleksandryjskiego. Od 1881 roku prawie wszystkie przekłady Nowego Testamentu oparte są na tekście „odtworzonym” z mniejszościowej aleksandryjskiej rodziny manuskryptów. Dalsze prace polegające na niekończących się poprawkach i zmianach tego tekstu kontynuowali m.in.: A. Merk, E. Nestle, B. i K. Aland, J. Karavidopoulos, C. Martini i B. Metzger. Obecnie najnowsze edycje tej wersji tekstu greckiego są publikowane pod tytułami The Greek New Testament (aktualnie wyd. 5, w skrócie oznaczane UBS5) oraz Novum Testamentum Graece (aktualnie wyd. 28, w skrócie oznaczane NA28).**
Różnice pomiędzy Textus Receptus a aktualnie publikowanym aleksandryjskim tekstem krytycznym Nowego Testamentu można podsumować w ten sposób:
- w tekście krytycznym jest prawie trzy tysiące słów mniej niż w TR,
- liczba różnic, które byłyby widoczne w dokładnym przekładzie, przekracza cztery tysiące,
- liczba wszystkich różnic, uwzględniająca także warianty pisowni słów, przekracza osiem tysięcy.
Na koniec wato też wspomnieć, że z publikacji biografii i prywatnej korespondencji Westcotta i Horta wynika, że byli oni żywo zainteresowani zjawiskami parapsychologicznymi oraz aktywnie angażowali się w ruchy okultystyczne i tajne stowarzyszenia. Obydwaj podawali też w wątpliwość (albo może raczej: nie wierzyli) w wiele podstawowych doktryn biblijnych.
* Opracowania takie przedstawili m.in.: B. Walton, J. Mill, J. Wettstein, J. Griesbach, K. Lachman, L.F. K. von Tischendorf, S. Tregelles.
** Na przykład tekst wydania NA27 różni się od NA25 w 740 miejscach.
W tym miejscu pozwolę sobie na krótkie podsumowanie. Cała nowoczesna tzw. krytyka tekstu biblijnego w zasadzie uznaje jeden dogmat: Sami ustalimy jaka powinna być „prawidłowa” wersja tekstu biblijnego. Uczeni zachłysnęli się możliwościami jakie dała im współczesna archeologia, lingwistyka, paleografia, datowanie izotopowe itp. Postawili swój autorytet na samym szczycie i orzekli, że będą odtwarzać „prawdziwy tekst” biblijnych ksiąg na podstawie najstarszych i „najlepszych” (według nich) kodeksów: Alef, B oraz A (zob. pierwszą część artykułu). To, że trudno zestawić pomiędzy nimi dwa identyczne i niepokreślone przez skrybów wersety, nie ma dla nich znaczenia. Nic sobie też nie robią z zakazu, który zapewne niejednokrotnie czytali:
(Pwt 4:2) Nie dodawajcie do słowa, które ja wam nakazuję, ani z niego nie ujmujcie, (…)
(Ap 22:18–19) 18 Oświadczam zaś każdemu, kto słucha słów proroctwa tej księgi: Jeśli ktoś dołoży coś do tego, dołoży mu też Bóg plag opisanych w tej księdze; 19 A jeśli ktoś odejmie coś ze słów księgi tego proroctwa, odejmie też Bóg jego dział z księgi życia i ze świętego miasta, i z rzeczy, które są opisane w tej księdze.
Osoby preferujące inne podejście do zachowanych manuskryptów i opowiadające się za tekstem większościowym znalazły się w zmarginalizowanej mniejszości. Nieliczni bibliści, którzy odrzucają tekst krytyczny i przyjęte nowoczesne metody ustalania „oryginalnego” brzmienia biblijnego tekstu są niejednokrotnie wyśmiewani, a ich argumenty ignorowane.
Wybrane przekłady Biblii na język angielski
Wycliffe Bible — z lat 1380–1384 — podstawa przekładu: Wulgata — John Wycliffe był raczej inspiratorem niż tłumaczem, samego przekładu dokonali jego przyjaciele, m.in. John Purvey i Nicholas Hereford; sobór w Konstancji potępił „błędy” Wycliffe’a, nakazał ekshumować i spalić jego szczątki oraz jego pisma.
Tyndale’s New Testament — 1525 — podst. przekł.: Textus Receptus (TR) — wydrukowany NT był niszczony przez katolików, a sam twórca przekładu, William Tyndale, został spalony na stosie w 1536 r., prace nad przekładem Starego Testamentu dokończył Miles Coverdale.
Coverdale Bible — 1535 — podst. przekł.: Tekst Masorecki (TM), Biblia Lutra, Biblia Zuryska (Zwinglego) i Wulgata oraz TR — była pierwszą Biblią w języku angielskim, która była legalna i dostępna do czytania w kościołach; zawierała też jako pierwsza streszczenia rozdziałów i noty na marginesach.
Matthew Bible — 1537 — podst. przekł.: jak wyżej — Biblia ta była edytowaną wersją Tyndale’a i Coverdale’a; „Thomas Matthew”, czyli John Rodgers, zginął na stosie w 1555 r. oskarżony o to, że nie uznawał kościoła rzymskiego za chrześcijański i nie wierzył w realną obecność Chrystusa w sakramencie komunii.
The Great Bible — 1539 — podst. przekł.: Wulgata i TR — była to rewizja Matthew Bible; została oficjalnie autoryzowana przez króla Henryka VIII i przeznaczona do czytania w kościołach.
Geneva Bible — 1560 — podst. przekł.: TM i TR — była pierwszą Biblią, której Stary Testament został w całości przetłumaczony z języka hebrajskiego; była też pierwszą angielską Biblią z podziałem na numerowane rozdziały i wersety; zawierała też szereg antykatolickich komentarzy.
Bishop Bible — 1568 — podst. przekł.: jak wyżej — oficjalnie autoryzowana przez kościół Anglii; miała za zadanie złagodzić zbyt radykalne przypisy w Biblii Genewskiej.
King James Bible — 1611 — podst. przekł.: TM i TR — Biblia ta jest również nazywana Authorised Version (mimo, że nie została oficjalnie autoryzowana przez króla, jednak na stronie tytułowej czytamy: „Appointed to be read in Churches”); nie była zupełnie nowym tłumaczeniem, lecz bazowała na wydanych wcześniej angielskich przekładach, które dokładnie zrewidowano porównując z tekstem oryginalnym. Została przygotowana na polecenie króla Jakuba I, przez zespół złożony z najlepszych biblistów i językoznawców tamtych czasów; prace trwały 7 lat. Tłumacze postarali się, żeby każde słowo zapisane w oryginale hebrajskim i greckim posiadało odpowiednik w tekście angielskim, słowa dodane (z uwagi na aspekty gramatyczne i zrozumiałość myśli) oznaczyli kursywą, a jeżeli było to możliwe zachowywali kolejność słów jak w oryginale. O Biblii Króla Jakuba nie będę się dalej rozpisywał, bo jest na jej temat setki książek i artykułów.
Wspomnę jeszcze o trzech interesujących przekładach anglojęzycznych:
Douay-Rheims Bible — 1582/1609–1610 — przekład sporządzony przez członków katolickiego English College (na Uniwersytecie Douai we Francji), założonego w celu szkolenia kleru, który „nawróciłby” Anglię z powrotem na katolicyzm. Tłumaczenia dokonano oczywiście z Wulgaty. Przekład ten nie zyskał jednak popularności i uznania, ani wśród angielskich katolików, ani wśród protestantów.
Revised Version — 1881–1885/1895 — w założeniu miała być rewizją Biblii Króla Jakuba uwspółcześniającą jej „archaiczny” język oraz poprawiającą „błędy” w tłumaczeniu. Do komitetu redakcyjnego należeli m.in. Westcott i Hort. W Nowym Testamencie wprowadzono około 30000 (trzydzieści tysięcy!) zmian, z czego około 5000 na podstawie „lepszego” tekstu greckiego. Przypomnę, że NT ma tylko 7957 wersetów…
New King James Version — 1982 — miała uwspółcześnić język Biblii Króla Jakuba, a przy tym pozostać wierna oryginałowi (tj. KJV), będąc jednocześnie łatwiejszą w odbiorze i klarowniejszą. W rzeczywistości redaktorzy wprowadzili tysiące poprawek odwołując się dodatkowo do Septuaginty, Wulgaty, rękopisów z Qumran i krytycznego tekstu aleksandryjskiego, a do wielu wersetów Nowego Testamentu dodali przypisy zawierające warianty tekstowe z greckich wydań UBS, Nestle-Alanda oraz tekstu większościowego, podważając w ten sposób tak własne uaktualnienie KJB, jak i Textus Receptus. Z uwagi na te wszystkie zmiany wielu biblistów uznaje, że przekładu tego nie można uważać za kolejną rewizję KJV.
Oprócz Biblii Douay-Rheims wszystkie wymienione wyżej przekłady były przygotowane przez protestantów.
Współczesnych przekładów anglojęzycznych, których są dziesiątki, nie będę tutaj omawiał — prawie wszystkie za podstawę przekładu Nowego Testamentu biorą tekst aleksandryjski.
Najważniejsze przekłady Biblii na język polski
Psałterz Floriański — XIV/XV wiek — podstawa przekładu: Wulgata (nie jest to pewne) — jest to pierwszy zachowany polski przekład tekstu biblijnego.
Biblia Królowej Zofii — 1455 — podst. przekł.: prawdopodobnie przekłady czeskie i Wulgata, nie wiadomo czy zawierała Nowy Testament.
Nowy Testament Królewiecki — 1551–1553 — przekład „protestancki” — podst. przekł.: Textus Receptus (TR)— autorem przekładu był Stanisław Murzynowski, jest to pierwsze tłumaczenie całego Nowego Testamenu na język polski.
Nowy Testament Krakowski — 1556 — przekł. „katolicki” — podst. przekł.: Wulgata — druk zawierał również fragmenty Starego Testamentu.
Biblia Leopolity — 1561 — przekł. „katolicki” — podst. przekł.: Wulgata.
Biblia Brzeska — 1563 — przekł. „protestancki” — podst. przekł.: Tekst Masoecki (TM) i TR (nie jest to pewne), być może tzw. Biblia Stephanusa, tj. wydanie Wulgaty zawierające dodatkowo literalny przekład z tekstu hebrajskiego oraz greckiego na łacinę — prace nad przekładem od maja 1560 roku finansował książę Mikołaj Radziwiłł Czarny, natomiast jego syn Mikołaj Krzysztof Radziwiłł — nawrócony przez jezuitów na katolicyzm — postanowił wykupić i spalić cały nakład, nie udało mu się jednak zniszczyć wszystkich egzemplarzy.
Biblia Nieświeska — 1572 — przekł. „protestancki” — podst. przekł.: TM i TR — jest też nazywana Biblią Szymona Budnego; w roku 1603 Biblia Nieświeska i Biblia Brzeska znalazły się na pierwszym polskim indeksie ksiąg zakazanych (Index librorum prohibitarum cum regulis confectis per Paires a Tridentina Synodo delectos…) z 1603 r.
Biblia Jakuba Wujka — 1599 — przekł. „katolicki” — podst. przekł.: Wulgata z uwzględnieniem języków oryginalnych — jej tekst był zaopatrzony w liczne objaśnienia, często o charakterze polemicznym, broniące tradycji rzymskokatolickiej.
Biblia Gdańska — 1632 — przekł. „protestancki” — podst. przekł.: TM i TR — początkowo nie została dobrze przyjęta, zarzucano jej zbyt dużą różnicę względem Biblii Brzeskiej oraz błędy drukarskie; z czasem stała się głównym przekładem używanym przez polskich ewangelików (aż do roku 1975); w 1634 roku prymas Jan Wężyk wydał list potępiający to tłumaczenie, zakazał jego rozpowszechniania i dokonywania przedruków (został za to pochwalony przez papieża Urbana VIII).
Biblia Tysiąclecia — 1965/1971/1980/1983/1999 — przekł. „katolicki” — podst. przekł.: TM i tekst grecki aleksandryjski (Merk i Nestle-Aland) oraz Septuaginta i Wulgata, być może też francuska tzw. Biblia Jerozolimska — pierwsze wydanie spotkało się z poważną krytyką, nazwano je m.in. „Biblią tysięcy błędów”; w kolejnych wydaniach szereg niedociągnięć tłumaczenia poprawiono; w wydaniu pierwszym i drugim tetragram JHWH przetłumaczono na „Jahwe”, w wydaniach kolejnych zastąpiono je słowem „Pan”; w wydaniu 3 zmieniono dotychczas stosowane imię Job na Hiob.
Biblia Warszawska — 1975 — przekł. „protestancki” — podst. przekł.: TM i tekst grecki aleksandryjski — czasem nazywana „Brytyjką”; prawdopodobnie najpopularniejszy w Polsce przekład Pisma Świętego używany przez protestantów; niektóre wydania zawierają księgi apokryficzne (ale wydzielone jako osobny rozdział, tekst tych ksiąg przedrukowany z Biblii Tysiąclecia).
Biblia Poznańska — 1975 — przekł. „katolicki” — podst. przekł.: TM, Septuaginta i tekst grecki aleksandryjski — czterotomowe dzieło; zawiera bardzo obszerne komentarze; według redaktorów „proponowane przez tłumaczy rozwiązania mogą być dyskusyjne” — tekst tej Biblii rzeczywiście odbiega od pozostałych polskich przekładów i ich słownictwa, a przy tym w wielu miejscach w sposób istotny różni się do hebrajskiego tekstu masoreckiego.
Biblia Paulistów — 2008 — przekł. „katolicki” — podst. przekł.: TM i tekst grecki aleksandryjski.
Nowa Biblia Gdańska — 2012 — przekł. „protestancki” — podstawa przekładu: Biblia Gdańska, przekład Izaaka Cylkowa, Septuaginta i TR.
Przekład literacki Ewangelicznego Instytutu Biblijnego — 2016 — przekł. „protestancki” — podst. przekł.: TM, Pięcioksiąg Samarytański, manuskrypty z Qumran i Septuaginta oraz NA27 i NA28 (przy czym do tekstu NT dołączono kilkanaście, nieobecnych w tekście aleksandryjskim, wersetów z tekstu większościowego).
Biblia Pierwszego Kościoła — 2016 — przekł. „katolicki” — podst. przekł.: tylko Septuaginta i NA27.
Przekład toruński — 2017–2021 (w trakcie prac nad tekstem ST) — przekł. „protestancki” — podst. przekł.: TM (Kodeks Leningradzki) i TR (Textus Receptus Scrivenera z roku 1894).
Uwspółcześniona Biblia Gdańska — 2017 — przekł. „protestancki” — podstawą jej opracowania była Biblia Gdańska, w której uwspółcześniono archaiczną gramatykę i uaktualniono słownictwo, dodatkowo poprawiono i uzgodniono numerację wersetów, aby była zgodna z innymi przekładami opartymi na TR; z tekstu usunięto też wiele słów, które redaktorzy uznali za „nadmiarowe” (np. w BG: „A on odpowiadając rzekł…” w UBG brzmi: „A on odpowiedział” lub w BG: „I spadł gwałtowny deszcz, i przyszła powódź, i wiatry wiały,…” w UBG brzmi: „I spadł deszcz, przyszła powódź, zerwały się wichry…”) — nie zmienia to co prawda sensu wersetów, ale pominięte słowa występują w greckim Textus Receptus; UBG jest też czasem krytykowana przez środowiska konserwatywne za zbyt dalekie odejście od starego tekstu Biblii Gdańskiej, szczególnie w doborze nowego słownictwa.
Biblia Ekumeniczna — 2018 — podst. przekł.: TM, Septuaginta i tekst grecki aleksandryjski (jest wydana w dwóch wersjach: z apokryfami i bez) .
Dzisiejsza Biblia Gdańska — 2019 — przekł. „protestancki” — jest to tekst Biblii Gdańskiej przystosowany do wymogów współczesnego języka polskiego.
Powróćmy do pytania zadanego na początku tego artykułu: Którą Biblię czytać? Jeśli przeszukamy zasoby Internetu, to okazuje się, że jest całkiem sporo artykułów i porad na ten temat, ale najczęściej padającą odpowiedzią jest: „Czytaj tę Biblię, która Ci najbardziej odpowiada”. Z całym szacunkiem dla autorów takich porad, równie dobrze mogliby powiedzieć: „Przestrzegaj tych przykazań, które Ci pasują”… Zatem którą Biblię wybrać? Według mnie zależy to od tego, w jakim celu chcesz ją czytać.
Jeżeli chcesz poznać całą historię opisaną w Biblii, począwszy od stworzenia świata poprzez dzieje Abrahama, Mojżesza, narodu Izraela, życie Jezusa, Apostołów aż po apokalipsę, to myślę, że każda Biblia będzie wystarczajaco dobra (propozycje planów czytania Biblii znajdziesz tutaj). W zasadzie wszystkie przekłady, pomimo ewidentnych różnic w tłumaczeniach, generalnie zawierają te same idee i opisują te same wydarzenia (może poza Pismem Świętym w przekładzie Nowego Świata, którym posługują się Świadkowie Jehowy, ponieważ jego tekst jest w wielu miejscach tak zmanipulowany, żeby potwierdzać ich nauki…).
Natomiast jeśli chcesz tekst Biblii rozważać, zastanawiać się nad poszczególnymi wersetami i słowami, studiować, porównywać paralelne fragmenty itp., to powinieneś wziąć pod uwagę przede wszystkim to, jaki tekst jest podstawą przekładu. Zdecydowanie większe znaczenie od samej jakości tłumaczenia ma tekst źródłowy, na którym przekład bazuje. Piękny, z literackiego punktu widzenia, tekst nie przyda się do rozważania Pisma Świętego, jeśli nie jest tłumaczeniem tekstu natchnionego… Poza tym owocne studiowanie Słowa Bożego wymaga, żeby czytający „miał zaufanie” do swojej Biblii. Co z tego, że jakiś przekład jest zgodny z tekstami oryginalnymi, powiedzmy, w 90% i nie podważa (podobno) żadnej istotnej doktryny, jeżeli pozostałe 10% nie jest? Przecież prosty rachunek pokazuje, że w takim wypadku — statystycznie rzecz biorąc — co dziesiąte słowo w takim tekście jest wypaczone albo całkowicie błędne (a przynajmniej wątpliwe). No i do tego powstaje pytanie, które to słowa? Nie da się takiego tekstu efektywnie i ze spokojem serca rozważać. A kończy się to niejednokrotnie tym, że czytający znajduje w końcu błędy i sprzeczności, których nie potrafi rozwikłać i ostatecznie porzuca Biblię jako niewiarygodną.
Przypomnij sobie słowa Jezusa z czwartego rozdziału Ewangelii według Mateusza:
(Mt 4:4) A on odpowiedział: Jest napisane: Nie samym chlebem będzie żył człowiek, ale każdym słowem pochodzącym z ust Boga.
Liczy się zatem każde słowo, a nie tylko ogólne idee i doktryny (zob. też: Pwt 4:10, Iz 59:21, Jr 1:9 i Jr 23:21–32).
Którą więc Biblię czytać? Nie odpowiem Ci wprost na to pytanie. Podzielę się jednak w tym miejscu osobistą refleksją. Kiedy wiele lat temu uczęszczałem na wykłady z biblistyki, nie usłyszałem nigdy o tych wszystkich istotnych szczegółach, o których przeczytałeś w tym artykule. Dowiedziałem się oczywiście, że tekst ksiąg biblijnych był spisany po hebrajsku i grecku, że na długo przed Chrystusem Stary Testament został także przetłumaczony na grecki i wszyscy Żydzi tej „Septuaginty” używali, że najlepsze manuskrypty to Kodeks Synajski i Watykański i że jest jeszcze jakiś inny grecki tekst, na podstawie którego dawno temu tłumaczono Nowy Testament, ale jest w nim tyle błędów, że nie warto sobie nim zawracać głowy. Wykłady skupiały się na innych rzeczach, a te informacje zostały podane jako niepodważalna podstawa dalszych rozważań wykładowców. Jednak kilka lat temu zacząłem się przyglądać rozmaitym przekładom i historii biblijnego tekstu. Z czasem stało się dla mnie oczywiste, że jeśli mam do wyboru kilka starych kodeksów, które całe wieki przeleżały w jakiejś piwnicy, i w których tekst nie jest identyczny, to należy wyrzucić je do kosza i zacząć czytać przekład Biblii oparty na pozostałych, zgodnych ze sobą pięciu tysiącach manuskryptów i hebrajskim tekście masoreckim. Ja taki przekład znalazłem i przez ostatnie sześć lat nie natrafiłem w nim na żadne błędy.
Podsumowując — to, czego w ciągu ostatnich kilku lat dowiedziałem się o historii tekstu i przekładach Biblii, przedstawiłem pokrótce w tym artykule. Szanowny czytelniku, jeżeli przeczytałeś cały artykuł i dotarłeś aż dotąd, to mam nadzieję, że informacje które przedstawiłem, w zupełności wystarczą Ci do podjęcia własnej decyzji, którą Biblię czytać. W końcu po to Bóg dał nam zdolność logicznego rozumowania, żeby z niej korzystać.
- Wszystkie cytaty (chyba, że zaznaczono inaczej) pochodzą z tzw. Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej (2017). Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, pilnie i wiernie przetłumaczone w 1632 roku z języka greckiego i hebrajskiego na język polski z uwspółcześnioną gramatyką i uaktualnionym słownictwem. Toruń: Fundacja Wrota Nadziei.
- Ewentualne odstępstwa od opublikowanego w UBG tekstu są niezamierzone i są jedynie wynikiem pomyłek podczas kopiowania lub redakcji tekstu w wersji elektronicznej.
Do poczytania
- Ackroyd, P. R., Evans, C. F., Lampe, G. W. H., & Greenslade, S. L. (2008). The Cambridge history of the Bible. Cambridge: Cambridge University Press.
- Aland, K., & Aland, B. (1995). The text of the New Testament. An introduction to the critical editions and to the theory and practice of modern textual criticism (2nd ed.). Grand Rapids, Mich.: Eerdmans.
- Barry, J. D., Bomar, D., Brown, D. R., Klippenstein, R., Mangum, D., Sinclair Wolcott, C., … Widder, W. (Eds.). (2016). In The Lexham Bible Dictionary. Bellingham, WA: Lexham Press.
- Bible translations in the Middle Ages. (2021, 2021.07.05). Retrieved from https://en.wikipedia.org/wiki/Bible_translations_in_the_Middle_Ages
- Brake, D. L. (2008). A visual history of the English Bible. The tumultuous tale of the world’s bestselling book. Grand Rapids, MI: Baker Books.
- Brannan, R. (Ed.). (2015). Hebrew Bible Manuscript Explorer. Bellingham, WA: Faithlife.
- Brannan, R. (Ed.). (2015). New Testament Manuscript Explorer. Bellingham, WA: Faithlife.
- Brannan, R. (Ed.). (2015). Septuagint Manuscript Explorer. Bellingham, WA: Faithlife.
- Campbell, G. (2011). Bible. The story of the King James Version, 1611-2011. Oxford: Oxford University Press.
- Censorship of the Bible. (2021, 2021.08.17). Retrieved from https://en.wikipedia.org/wiki/Censorship_of_the_Bible
- Dąbrowski, E. (1967). Nowy polski przekład Pisma Świętego z języków oryginalnych. Krytyczna ocena tzw. Biblii Tysiąclecia. Londyn: Poets’ and Painters’ Press.
- Guzowski, P. (2002). Pierwszy polski indeks ksiąg zakazanych. Studia Podlaskie, 12, 173-202.
- Hall, I. H. (1881). The revised New Testament and history of revision, [Anglo-American edition]. Philadelphia,: Hubbard bros.; etc., etc.
- Hort, F. J. A., & Hort, A. (1896). Life and letters of Fenton John Anthony Hort. London: Macmillan.
- Hoskier, H. C. (1914). Codex B and its allies. A study and an indictment. London: Bernard Quaritch.
- Jobes, K. H., & Silva, M. s. (2015). Invitation to the Septuagint (2 ed.). Grand Rapids, Michigan: Baker Academic, a division of Baker Publishing Group.
- Kenyon, F. G. (1958). Our Bible and the ancient manuscripts (5th ed.). London,: Eyre & Spottiswoode.
- Paget, J. C., Schaper, J., Marsden, R., Matter, E. A., Cameron, E., & Riches, J. (2012). The new Cambridge history of the Bible. Cambridge: Cambridge University Press.
- Parks, J., & Anderson, B. (2016). Exploring Biblical Manuscripts. Bellingham, WA: Faithlife.
- Pietkiewicz, R. (2016). Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim. T. 1, Od początku do 1638 roku. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
- Pietkiewicz, R. (2015). Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim. T. 5, Biblia Tysiąclecia (1965-2015). Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
- Preface to: The New King James Version. (1982). Nashville: Thomas Nelson.
- Robinson, M. A., & Pierpont, W. G. Preface to: The New Testament in the original Greek: Byzantine Textform 2005, with morphology. (2006). Bellingham, WA: Logos Bible Software.
- McDowell, J. (2002). Przewodnik apologetyczny (A. Czwojdrak, Tłum.). Warszawa: „Vocatio”.
- North, J. B., & Gajewski, W. (2000). Historia kościoła (K. Pawłusiów, Tłum.). Warszawa-Joplin: Chrześcijański Instytut Biblijny; Literature and Teaching Ministries.
- Norton, D. (2005). A textual history of the King James Bible. Cambridge: Cambridge University Press.
- Ryken, L. (2002). The word of God in English. Criteria for excellence in Bible translation. Wheaton, Ill.: Crossway Books.
- Schaff, P. (2011). History of the Christian church. Haines City, Florida: Revelation Insight Publishing Co.
- Singer, I. (Ed.). (1901–1906). In The Jewish Encyclopedia: A Descriptive Record of the History, Religion, Literature, and Customs of the Jewish People from the Earliest Times to the Present Day, 12 Volumes. New York; London: Funk & Wagnalls.
- Westcott, A. (1903). Life and letters of Brooke Foss Westcott … : sometime bishop of Durham. London: Macmillan.
Chyba nie wiem dalej jakie pismo wybrać. Chodzi o UBG ?
Polecam artykuł Brakujące wersety Biblii, powinien pomóc.
W powyższym tekście nie umieściliśmy zagadki (Którą Biblię czytać?), ale informacje o historii tekstu biblijnego i jego przekładach. Głównie z uwagi na to, że przedstawione tu istotne fakty są generalnie nieznane, nawet wśród wielu pastorów, czy chrześcijańskich grup biblijnych.
Jeżeli zaś chodzi o przekład UBG, to według mojej wiedzy – i subiektywnej oceny – jest to obecnie najlepszy polski przekład Pisma Świętego, chociaż niestety w niektórych miejscach odbiega od oryginału… Niemniej jednak, gdybym miał polecać do czytania Biblię w języku polskim, byłaby to UBG.