Jak czytać Biblię

A tak właściwie, tytuł powinien brzmieć: „Jak czytać Biblię, żeby się nie pogubić”.

Wielu ludziom wydaje się, że studiowanie Biblii jest zarezerwowane tylko dla wąskiej grupy specjalistów i językoznawców. Tymczasem do zrozumienia Biblii nie jest potrzebna znajomość języka hebrajskiego, aramejskiego czy greckiego. Czasem ta znajomość pomaga, a czasem (znacznie częściej) przeszkadza. Poza tym aktualnie dostępne programy komputerowe (w tym darmowe) umożliwiają przeszukiwania tekstu Biblii „wzdłuż i wszerz” z uwzględnieniem najróżniejszych kryteriów bez znajomości języków oryginalnych. Do zrozumienia Biblii wystarczy odrobina inteligencji, czyli tzw. „zdrowy rozsądek” i chęć odnalezienia prawdy. Ale przede wszystkim należy ją czytać. Najlepiej całą. I nie tylko jeden raz. O resztę zatroszczy się osobiście sam Autor.

Oto kila podstawowych zasad, które pozwolą Ci czytać Biblię ze zrozumieniem.

1. Do prawidłowego zrozumienia znaczenia poszczególnych słów, zdań, wersetów i dłuższych fragmentów konieczne jest uwzględnienie kontekstu — czasem jest to akapit wcześniejszy lub późniejszy, czasem rozdział, a czasem nawet cała księga. Zazwyczaj pomagają w tym nagłówki (lub dodatkowy podział tekstu na akapity) wstawione przez wydawcę konkretnego tłumaczenia Biblii; ale niekiedy takie dodatki redaktorskie niestety przeszkadzają lub nawet wprowadzają w błąd.

2. Należy zestawiać/porównywać ze sobą wersety dotyczące tego samego zagadnienia. Niejednokrotnie wersety te są rozsiane są po całej Biblii. Przydatne są do tego odsyłacze do innych miejsc w tekście, zazwyczaj drukowane na marginesach stron, czy też w środkowej kolumnie. W ten sposób Biblia interpretuje samą siebie. Warto też tutaj wspomnieć, że większość wątków (a być może wszystkie), które można znaleźć w Biblii, zaczyna się w Księdze Rodzaju i przewija, w krótkich fragmentach, przez cały tekst aż do Księgi Objawienia św. Jana (Apokalipsy).

3. Niejasny/zawiły fragment tekstu należy interpretować w świetle fragmentu jasnego, niebudzącego wątpliwości, co do sensu i znaczenia; nigdy odwrotnie.

4. Tekst należy rozumieć dosłownie. Z sensu literalnego rezygnuje się dopiero wówczas, kiedy nie ma możliwości, aby chodziło o dosłowne znaczenie, lub też gdy sama forma literacka danego fragmentu wymaga innej interpretacji (np. przypowieść, porównanie).

5. Obrazy, symbole, przenośnie i figury należy interpretować tak, jak interpretuje je sama Biblia; zazwyczaj wystarczy przeszukać najbliższe rozdziały, czasem jednak trzeba siegnąć do innej księgi (praktycznie każdy werset Apokalipsy wymaga cofnięcia się do którejś z ksiąg Starego Testamentu). Trzeba też pamiętać o tym, że biblijne obrazy czy symbole w całym tekście Biblii oznaczają to samo.

6. Przypowieści nie definiują doktryny, lecz ją ilustrują.

7. Objawianie człowiekowi prawdy następowało stopniowo i wraz z kolejnymi, spisywanymi księgami było coraz pełniejsze i bardziej szczegółowe (król Dawid wiedział mniej niż prorok Malachiasz, a ten — mniej niż Jan Apostoł).

8. Biblię należy studiować z uwzględnieniem poszczególnych czasów/epok w historii ludzkości, w których Bóg mówił do człowieka lub wyznaczał konkretnych ludzi przekazujących Jego słowa oraz wymagał aby słuchano Jego proroków i wykonywano to, co w imieniu Boga mówili.

9. Należy pamiętać, że Ewangelie według czterech ewangelistów i Dzieje Apostolskie to tzw. „księgi przejściowe” — pomiędzy Starym Testamentem i Prawem Mojżesza, a Nowym Testamentem i życiem według Ducha. Mówi się, że wszystkie najważniejsze „wykrzywienia” zdrowej nauki biblijnej wynikają z budowania błędnej doktryny na źle zinterpretowanych wersetach z Ewangelii według św. Mateusza, Dziejów Apostolskich lub Listu do Hebrajczyków.

10. Apostołem bezpośrednio, i zasadniczo, skierowanym do pogan (tzn. nie-Żydów) był Paweł, stąd to jego listy mają szczególne znaczenie doktrynalne dla czasów Kościoła. Jeśli jakieś wersety wydają się mówić zupełnie coś zupełnie innego niż Paweł (a są takie fragmenty), dla żyjących obecnie chrześcijan pierwszeństwo ma nauka wyłożona przez Pawła (innymi słowy, należy te „sprzeczne” fragmenty interpretować w świetle listów Pawła); natomiast wersety rzeczywiście sprzeczne z tym co napisał Paweł, odnoszą się do kogoś innego. Ale tutaj uwaga! Niektórzy twierdzą, że tylko listy Pawła — i to nie wszystkie — należy czytać, a cała reszta Biblii jest w tym momencie historii zupełnie nieistotna. Jest to poważny błąd i świadczy zarówno o nieznajomości listów Pawła, jak i reszty Biblii.

11. To, czego Biblia nie mówi, jest równie ważne jak to, co mówi.

12. W księgach poetyckich Starego Testamentu należy zwracać uwagę na tzw. paralelizm, czyli zestawianie ze sobą (najczęściej) dwu fragmentów, które się wzajemnie uzupełniają albo ze sobą kontrastują. Fragmenty takie, brane pod uwagę tylko w całości, pozwalają uniknąć błędnych interpretacji czy bezowocnego domyślania się „o co chodzi” (wersety z Księgi Psalmów lub z Księgi Przysłów są tu dobrym przykładem).

13. Do biblijnego tekstu bezwględnie nie wolno sobie niczego dodawać lub z niego czegokolwiek usuwać. Oczywiście przy tłumaczeniu z języka hebrajskiego czy greckiego często zachodzi konieczność „dołożenia” jakiegoś wyrazu, aby zdanie brzmiało poprawnie gramatycznie, co jednak nigdy nie powinno zmieniać pierwotnego sensu. Dobre tłumaczenia informują o takim zabiegu czytelnika podając dodane słowa kursywą (tak mamy np. w tzw. „Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej” czy w angielskiej „King James Bible”).

14. Komentarze, przypisy, mapy, schematy, dodatkowe śródtytuły w tekście itp., publikowane przez różnych autorów i wydawców razem z tekstem Biblii, nie są natchnione. Co prawda, mogą być niejednokrotnie bardzo pomocne w zrozumieniu tekstu, ale mogą też zawierać błędy. Dość często, niestety, takie komentarze zmieniają sens tekstu lub tak go „poprawiają”, żeby dawał podstawy do dowodzenia rozmaitych „nauk” (autorzy przypisów w najpopularniejszych polskich wydaniach Biblii robią to niestety nagminnie…). Pamiętaj, tekst biblijny ma pierwszeństwo, a jeśli jest niejasny, proponuję powrót do punktu pierwszego niniejszego miniporadnika.

15. Niektóre wersety mogą mieć więcej niż jedną interpretację. Chodzi o to, że zdarzają się pewne wyjątkowo trudne fragmenty tekstu, dla których nie ma w innych miejscach Biblii fragmentów, które by wyjaśniały, jak należy rozumieć takie niejasne wersety. Stanowią one swoistą „zagadkę”, którą wierzący (i niewierzący) próbują rozwiązać na różne sposoby, podając prawdopodobne wyjaśnienia. Istotne jest, aby bazując na takich wersetach nie budować doktryny lub nie popadać w kłótnie z osobami, które rozumieją dany fragment inaczej.

16. Uważne i dokładne studium oraz ostrożność w wyciąganiu wniosków rozwiązuje wiele problemów. Szczególnie należy zwracać uwagę na czas (przeszły, teraźniejszy, przyszły) i tryb (dokonany, niedokonany) czasowników oraz na związki logiczne pomiędzy wyrazami, większymi elementami zdania, a także na powiązania pomiędzy poszczególnymi zdaniami (wskazówkami są wyrazy w rodzaju „dlatego”, „więc”, czy znaki przestankowe).

17. Jeśli wydaje Ci się, że spotkałeś sprzeczne ze sobą wersety, jest to najprawdopodobniej sygnał, że któraś z powyższych reguł została pominięta. W takim wypadku pozostaje ponowne dokładne studium, być może głębsze i szersze, sięgnięcie do książek, a przede wszystkim osobista modlitwa.

(Jk 1:5–6) 5 A jeśli komuś z was brakuje mądrości, niech prosi Boga, który daje wszystkim obficie i bez wypominania, a będzie mu dana. 6 Ale niech prosi z wiarą, bez powątpiewania. (…)