Hosanna, czyli…

Dziesiątego dnia żydowskiego miesiąca Nisan — nie ma pewności co do roku — za czasów rzymskiego prefekta Judei, Piłata z (rodu) Pontich, Jezus Chrystus wjeżdżał do Jerozolimy od strony Góry Oliwnej. Towarzyszył mu tłum ludzi, którzy głośno krzyczeli: Hosanna…!
(Mt 21:9) A tłumy, które szły przed nim i za nim, wołały: Hosanna Synowi Dawida! Błogosławiony, który przychodzi w imieniu Pana! Hosanna na wysokościach! (Matt 21:9 KJV 1900) And the multitudes that went before, and that followed, cried, saying, Hosanna to the Son of David: Blessed is he that cometh in the name of the Lord; Hosanna in the highest.
Być może to, co się właśnie działo, skojarzyli z fragmentem księgi proroka Zachariasza, spisanej ponad 500 lat wcześniej:
(Za 9:9) Raduj się wielce, córko Syjonu! Wykrzykuj, córko Jerozolimy! Oto twój Król przychodzi do ciebie; sprawiedliwy i Zbawiciel, cichy i siedzący na ośle, na oślątku, źrebięciu oślicy.
Zapewne znasz tę historię. Ale czy zastanawiałeś się kiedyś, co ci ludzie wołali, co znaczy „Hosanna Synowi Dawida!”?

Słowo „hosanna” występuje tylko w Nowym Testamencie (6 razy) w opisie wyżej przytoczonego wydarzenia. Niemniej jednak nie ulega wątpliwości, że tłum ludzi przywoływał znany im fragment Psalmu 118 (który należy do tzw. Hallelu — tj. psalmów od 113 do 118 — śpiewanego podczas żydowskich świąt):

(Ps 118:25–26) 25 Proszę, PANIE, wybaw teraz [heb. onna JHWH hoszia nna]; proszę, PANIE, daj pomyślność. 26 Błogosławiony, który przychodzi w imię PANA; (…)

(Ps 118:25–26 KJV 1900) 25 Save now, I beseech thee, O Lord: O Lord, I beseech thee, send now prosperity. 26 Blessed be he that cometh in the name of the Lord: (…)

W zacytowanym wersecie 25 znajduje się zwrot „hoszia nna”, który po „skróceniu” i transliteracji na język grecki mamy zapisany w Ewangeliach według Mateusza, Marka i Jana jako „hosanna”. Hebrajskie „hoszia nna” składa się z dwóch słów. Pierwsze z nich to „jasza”, czasownik — w tym miejscu, jeśli chodzi o gramatykę, w trybie rozkazującym — który oznacza: wybawiać/zbawiać, ratować, pomagać. Pierwszy raz pojawia się ten wyraz w Księdze Wyjścia:

(Wj 2:16–17) 16 A kapłan Midianitów miał siedem córek. Przyszły one, naczerpały wody i napełniły koryta, aby napoić stado swego ojca; 17 Ale nadeszli pasterze i odganiali je. Wtedy Mojżesz wstał, obronił je [heb. wajjoszian] i napoił ich bydło.

W podobnym znaczeniu, z tym że tym razem chodziło o prośby o ratunek, znajdujemy „jasza’” w Księdze Jozuego (prośba do Jozuego), Drugiej Księdze Samuela (prośba do króla Dawida) i Drugiej Księdze Królewskiej (prośba do Boga):

(Joz 10:6) Wtedy mieszkańcy Gibeonu posłali prośbę do Jozuego (…) Przybądź do nas szybko, wybaw [heb. wehoszija] nas i pomóż nam, gdyż zebrali się przeciwko nam wszyscy królowie amoryccy, którzy mieszkają w górach.

(2 Sm 14:4) A gdy kobieta z Tekoa mówiła do króla, upadła twarzą do ziemi i oddała mu pokłon. Powiedziała: Ratuj [heb. hoszia], królu!

(2 Krl 19:19) Teraz więc, PANIE, nasz Boże, wybaw nas, proszę [heb. hoszienu na], z jego ręki, aby wszystkie królestwa ziemi poznały, że jedynie ty, PANIE, jesteś Bogiem.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że czasownik „jasza’” prawie zawsze (jedynie poza kilkoma wyjątkami) występuje w kontekście wybawienia/ratowania od jakiegoś wroga, a dość często od całej armii, która zagraża życiu nie tylko pojedynczych osób, ale całego narodu Izraela.

W ostatnim z zacytowanych wyżej wersetów (z 2 Księgi Królewskiej) mamy też drugi składnik hebrajskiego zwrotu „hoszia nna”, to jest „na”, który tłumaczony jest jako „proszę” lub „teraz”. Występuje po czasownikach w trybie rozkazującym i często wyraża równocześnie uprzejmość osoby proszącej oraz naglącą potrzebę szybkiego działania osoby, do której prośba jest kierowana. Pierwszy raz spotykamy się z tym słowem w Księdze Rodzaju, kiedy to Abram bał się o swoje życie:

(Rdz 12:11–13) 11 A gdy zbliżał się do Egiptu, powiedział do swej żony Saraj: Oto [heb. hinne-na] wiem, że jesteś piękną kobietą. 12 Gdy Egipcjanie cię zobaczą, powiedzą: To jego żona; i zabiją mnie, a ciebie zostawią przy życiu. 13 Mów, proszę [heb. imri-na], że jesteś moją siostrą (…)

(Gen 12:11–13 KJV 1900) 11 And it came to pass, when he was come near to enter into Egypt, that he said unto Sarai his wife, Behold now, I know that thou art a fair woman to look upon: 12 Therefore it shall come to pass, when the Egyptians shall see thee, that they shall say, This is his wife: and they will kill me, but they will save thee alive. 13 Say, I pray thee, thou art my sister (…)

Hebrajskie „na” znajdujemy także w wersetach, gdzie Bóg mówi do człowieka, czy też człowiek do Boga (w sumie „na” znajdziemy w Starym Testamencie 400 razy):

(Hi 38:1–3) 1 Potem PAN odpowiedział Hiobowi spośród wichru: (…) 3 Przepasz teraz [heb. ezor-na] swe biodra jak mężczyzna, będę cię pytał, a ty mi odpowiadaj.

(2 Krn 6:40) A teraz, o Boże, proszę [heb. na], niech twoje oczy będą otwarte i niech twoje uszy będą uważne na modlitwę zaniesioną w tym miejscu.

Oczekiwany przez Żydów Mesjasz miał pochodzić z rodu Dawida. Było to zapowiadane przez kolejnych proroków już od tysiąca lat:

(1 Krn 17:314) 3 Lecz tej samej nocy doszło do Natana słowo Boże, mówiące: 4 Idź i powiedz mojemu słudze Dawidowi: Tak mówi PAN: Nie ty zbudujesz mi dom, w którym zamieszkam. (…) 11 Gdy się wypełnią twoje dni i będziesz musiał odejść do swoich ojców, wzbudzę po tobie twego potomka, który będzie spośród twoich synów, i utwierdzę jego królestwo. 12 On zbuduje mi dom i utwierdzę jego tron na wieki. 13 Ja będę mu ojcem, a on będzie mi synem. (…) 14 Ustanowię go w moim domu i w moim królestwie na wieki, jego tron będzie utwierdzony na wieki.

(Jer 23:5–6) 5 Oto nadchodzą dni, mówi PAN, w których wzbudzę Dawidowi sprawiedliwą Latorośl i będzie panować Król, i będzie mu się szczęściło; będzie wykonywał sąd i sprawiedliwość na ziemi. 6 Za jego dni Juda będzie zbawiona, a Izrael będzie mieszkał bezpiecznie. A to jest jego imię, którym będą go nazywać: PAN NASZĄ SPRAWIEDLIWOŚCIĄ [heb. JHWH cidqenu].

W pierwszym wieku tytuł „Syn Dawida” był powszechnie znanym tytułem oczekiwanego Mesjasza-Króla, zarówno wśród „zwykłych” ludzi, jak i wśród żydowskich „uczonych”:

(Mat 12:22–23) 22 Wtedy przyprowadzono do niego opętanego, który był ślepy i niemy. I uzdrowił go tak, że ten ślepy i niemy mówił i widział. 23 A wszyscy ludzie, zdumieni, mówili: Czyż to nie jest syn Dawida?

(Mat 9:27) A gdy Jezus odchodził stamtąd, szli za nim dwaj ślepi i wołali: Synu Dawida, zmiłuj się nad nami!

(Mk 12:35) Nauczając w świątyni, Jezus zapytał: Jak to jest, że uczeni w Piśmie mówią, że Chrystus jest Synem Dawida?

A zatem wołanie „Hosanna!”, towarzyszące wjeżdżającemu do Jerozolimy Chrystusowi, wyrażało pilne błaganie o ratunek/wybawienie od wroga, tu na ziemi Judy. Można by je zatem przetłumaczyć podobnie jak w Psalmie 118 — „Wybaw teraz, nie zwlekaj!” Kto był w takim razie tym wrogiem? Wołanie ludzi rozpoznających w Jezusie Syna Dawida, a więc oczekiwanego Mesjasza-Króla, miało charakter jak najbardziej polityczny: „Jesteś oczekiwanym Namaszczonym Królem! Wybaw nas od znienawidzonego rzymskiego okupanta! Teraz nadszedł wreszcie czas na ogłoszenie naszego królestwa i sprawiedliwe rządy Mesjasza!” etc. Jeśli masz co do tego wątpliwości, zobacz co zapisał Łukasz:

(Łk 19:36–38) 36 Kiedy jechał, słali swoje szaty na drodze. 37 A gdy się już zbliżał do podnóża Góry Oliwnej, całe mnóstwo uczniów zaczęło radować się i donośnym głosem chwalić Boga za wszystkie cuda, które widzieli: 38 Mówili: Błogosławiony król, który przychodzi w imieniu Pana! (…)

Postscriptum

Znawcy języków biblijnych mają pewien problem z wersetami, w których występuje „Hosanna”. Chodzi o to, że zdania te przetłumaczone dosłownie brzmiałyby: „Wybaw teraz Synowi Dawida!” i „Wybaw teraz na/w wysokościom!”. W obu miejscach po zwrocie „Hosanna” pozostałe słowa są w trzecim przypadku (komu? czemu?). Nie wnikając w zawiłości języka greckiego — a na pierwszy rzut oka widać, że gramatycznie „coś tu nie gra” — wspomnę tylko, że bibliści próbowali w rozmaity sposób rozwiązać ten problem: zawsze kończyło się to poprawianiem oryginalnego tekstu albo nieuzasadnioną zmianą podczas tłumaczenia z greki (np. „Chwalcie Boga za Syna Dawida” — New Living Translation, 2015; „,Prosimy! Wybaw nas!’ do Syna Dawida” — Complete Jewish Bible, 1998; tłumaczenie z ang. moje). Zmiana tekstu biblii, dlatego że ktoś ma problemy z jego zrozumieniem, jest rozwiązaniem najprostszym, ale niedopuszczalnym.

A wystarczy porównać te „trudne” wersety z fragmentem Objawienia św. Jana, żeby zrozumieć „o co chodzi” (lepiej to widać przy zestawieniu wersetów w języku angielskim lub greckim: Hosanna -> Zbawienie, a kolejne słowa są w trzecim przypadku), a tekst Biblii zostawić bez zmian:

(Ap 7:10) I wołali donośnym głosem: Zbawienie należy do naszego Boga zasiadającego na tronie i do Baranka.

(Rev 7:10 KJV 1900) And cried with a loud voice, saying, Salvation to our God which sitteth upon the throne, and unto the Lamb.

  • Ilustracja pochodzi z: The Illuminated Bible, containing the Old and New Testaments, translated out of the original tongues, and with the former translations diligently compared and revised . . . embellished with sixteen hundred historical engravings by J. A. Adams, more than fourteen hundred of which of which are from original designs by J. G. Chapman. New-York, Harper & Brothers, Publishers, 82 Cliff-Street, 1846.
  • Wszystkie cytaty (chyba, że zaznaczono inaczej) pochodzą z tzw. Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej (2017). Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, pilnie i wiernie przetłumaczone w 1632 roku z języka greckiego i hebrajskiego na język polski z uwspółcześnioną gramatyką i uaktualnionym słownictwem. Toruń: Fundacja Wrota Nadziei.
  • Cytaty oznaczone (KJV 1900) pochodzą z The Holy Bible: King James Version. (2009). (Electronic Edition of the 1900 Authorized Version). Bellingham, WA: Logos Research Systems, Inc.
  • Ewentualne odstępstwa od opublikowanego w UBG i KJV tekstu są niezamierzone i są jedynie wynikiem pomyłek podczas kopiowania lub redakcji tekstu w wersji elektronicznej.
Do poczytania
  • Barry, J. D., Bomar, D., Brown, D. R., Klippenstein, R., Mangum, D., Sinclair Wolcott, C., … Widder, W. (Eds.). (2016). In The Lexham Bible Dictionary. Bellingham, WA: Lexham Press.
  • Clines, D. J. A. (Ed.). (1993–2011). The Dictionary of Classical Hebrew (Vol. I–VIII). Sheffield, England: Sheffield Academic Press; Sheffield Phoenix Press.
  • Freedman, D. N., Herion, G. A., Graf, D. F., Pleins, J. D., & Beck, A. B. (Eds.). (1992). In The Anchor Yale Bible Dictionary. New York: Doubleday.
  • Kasdan, B. (2011). Matthew Presents Yeshua, King Messiah: A Messianic Commentary. Clarksville, MD: Messianic Jewish Publishers.
  • Liddell, H. G., Scott, R., Jones, H. S., & McKenzie, R. (1996). A Greek-English lexicon. Oxford: Clarendon Press.
  • Losch, R. R. (2008). In All the People in the Bible: An A–Z Guide to the Saints, Scoundrels, and Other Characters in Scripture. Grand Rapids, MI; Cambridge, U.K.: William B. Eerdmans Publishing Company.
  • Orr, J., Nuelsen, J. L., Mullins, E. Y., & Evans, M. O. (Eds.). (1915). In The International Standard Bible Encyclopaedia (Vol. 1–5). Chicago: The Howard-Severance Company.
  • Swanson, J. (1997). Dictionary of Biblical Languages with Semantic Domains : Hebrew (Old Testament) (electronic ed.). Oak Harbor: Logos Research Systems, Inc.
  • Wood, D. R. W., & Marshall, I. H. (1996). In New Bible dictionary (3rd ed.). Leicester, England; Downers Grove, IL: InterVarsity Press.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *