Czy posługując się tylko matematyką i rachunkiem prawdopodobieństwa można udowodnić, że zapowiadany w pismach Starego Testamentu Mesjasz to Jezus z Nazaretu, którego życie zostało opisane w czterech pierwszych księgach Nowego Testamentu? Uważam, że nie można, przynajmniej w ścisłym znaczeniu terminu „dowód”. Ale można pokazać, że przypadkowe spełnienie się kilkudziesięciu proroctw — spisywanych przez ponad tysiąc lat, przez wielu różnych autorów, i dotyczących oczekiwanego Mesjasza — w życiu jednego człowieka jest tak nieprawdopodobne, że tak naprawdę niemożliwe (zob. część pierwszą artykułu).
Zdaję sobie sprawę, że z przedstawionym wcześniej rozumowaniem (i obliczeniami) można się nie zgadzać. Niemniej jednak pozwolę sobie na kilka zdań wyjaśnienia.
Po pierwsze, obliczone prawdopodobieństwo (według klasycznej definicji) jest bardzo, ale to bardzo szacunkowe. Zwróć uwagę na fakt, że nie ma możliwości w miarę dobrego oszacowania prawdopodobieństwa wystąpienia większości poszczególnych zdarzeń. Szanse na wystąpienie niektórych z nich można z powodzeniem uznać np. za 0,001%, a innych na 70%. Dlatego założenie średniego prawdopodobieństwa zdarzenia na poziomie 50% uważam za bardzo „liberalne”, natomiast 25% — jest i tak na tyle wysokie, aby końcowy wynik był do zaakceptowania. Poza tym, część zapowiadanych wydarzeń można uważać za zależne, co skutkowałoby nieco innym sposobem obliczeń, ale przy liczbie o 28 cyfrach kilka zer mniej czy więcej z praktycznego punktu widzenia i tak nie zmieniłoby końcowego wniosku.
Po drugie, niektórzy twierdzą, że Jezus znał mesjańskie proroctwa i był na tyle sprytny, żeby robić podczas swojego życia te rzeczy, które były zapowiedziane, i w ten sposób „podstępnie” zidentyfikować siebie — zwykłego człowieka — jako oczekiwanego przez Żydów Mesjasza. A co w takim razie z wydarzeniami, na które nie miał wpływu: jako niemowlę albo jako umierający na krzyżu skazaniec? Zarzut ten jest tak absurdalny, że nie będę go dalej komentował. Powiem tylko tyle: jeśli ktoś utrzymuje, że po prostu miało miejsce dobrze przemyślane oszustwo, czyni z Pana Jezusa Chrystusa największego kłamcę i uzurpatora w historii ludzkości.
Po trzecie, niektóre z przytoczonych cytatów „nie wyglądają” na związane z zapowiedzią Mesjasza. Wyjaśnienie, dlaczego każdy z przytoczonych fragmentów należy do proroctw mesjańskich, przekracza ramy tego tekstu. Pozostawiam Ci tę kwestię do osobistego przestudiowania. Ponadto Żydzi, w porównaniu do człowieka współczesnego (dodajmy: z zachodniego kręgu kulturowego), odmiennie pojmowali istotę proroctw zapisanych w Pismach i tego jak proroctwo „działa”. Omówienie tego tematu niestety również znacznie wykracza poza ten artykuł. Zaznaczę tylko, że proroctwa dotyczące przyszłych wydarzeń zazwyczaj nie precyzowały czasu tych ich wystąpienia, a ponadto mogły wskazywać na większą liczbę wydarzeń, a do tego to oddalonych od siebie w czasie.
Na koniec tych rozważań chciałbym Ci zwrócić szczególną uwagę na proroctwa z psalmu 22. Dawid w tym psalmie opisuje egzekucję człowieka przez przybicie do krzyża. Dawid nigdy nie przeżył (ani nie widział) osobiście ukrzyżowania; co istotne, psalm ten został napisany około 10 wieku przed Chrystusem, a jak wynika ze świadectw historycznych, taki sposób wykonywania kary śmierci pojawił się dopiero 5 stuleci później. Jak to jest możliwe? Odpowiedź daje prorok Izajasz:
(Iz 46:9–10) 9 (…) bo ja jestem Bogiem, nie ma żadnego innego, jestem Bogiem i nie ma nikogo podobnego do mnie; 10 Zapowiadam od początku rzeczy ostatnie i od dawna to, czego jeszcze nie było. Mówię: Mój zamiar się spełni i wykonam całą swoją wolę.
Proroctwa dotyczące Mesjasza
(ciąg dalszy z części pierwszej artykułu)
(Iz 7:14) Dlatego sam Pan da wam znak. Oto dziewica pocznie i urodzi syna, i nazwie go Emmanuel.
(Iz 9:2) Lud, który chodził w ciemności, ujrzał wielką światłość, a mieszkającym w ziemi cienia śmierci zajaśniała światłość.
(Iz 9:6) Dziecko bowiem narodziło się nam, syn został nam dany. Na jego ramieniu spocznie władza, a nazwą go imieniem: Cudowny, Doradca, Bóg Mocny, Ojciec Wieczności, Książę Pokoju;
(Iz 11:1–2) 1 I wyjdzie gałązka z pnia Jessego, a latorośl z jego korzenia wyrośnie. 2 I spocznie na nim Duch PANA, duch mądrości i rozumu, duch rady i mocy, duch poznania i bojaźni PANA.
(Iz 40:3) Głos wołającego na pustyni: Przygotujcie drogę PANA, prostujcie na pustyni ścieżkę naszego Boga.
(Iz 42:1–7) 1 Oto mój sługa, którego wspieram, mój wybrany, którego sobie upodobała moja dusza. Dałem mu swojego Ducha, on przyniesie narodom sąd. (…)
(Iz 50:6–7) 6 Podałem moje plecy bijącym, a moje policzki rwącym mi brodę. Nie zakrywałem mojej twarzy przed zniewagami i pluciem. 7 Bo Pan BÓG wspomoże mnie, dlatego nie będę zhańbiony. Dlatego uczyniłem swoją twarz jak krzemień i wiem, że nie będę zawstydzony.
(Iz 52:13–53:12) 13 Oto się szczęśliwie powiedzie memu słudze. Będzie on wywyższony, wyniesiony i wielce uwielbiony. 14 Jak wielu przeraziło się z jego powodu, że zeszpecono jego wygląd bardziej niż innych ludzi, a jego postać — bardziej niż synów ludzkich; (…)
(Iz 53:5–8) 5 Lecz on był zraniony za nasze występki, starty za nasze nieprawości. Kara dla naszego pokoju była na nim, a jego ranami zostaliśmy uzdrowieni. 6 Wszyscy jak owce zbłądziliśmy, każdy z nas zboczył na swą drogę, a PAN włożył na niego nieprawość nas wszystkich. 7 Uciśniony i gnębiony, ale nie otworzył swoich ust. Jak baranek na rzeź prowadzony i jak owca przed tymi, którzy ją strzygą, zamilkł i nie otworzył swoich ust. 8 Został zabrany z więzienia i z sądu. Kto wypowie jego pokolenie? Został bowiem wyrwany z ziemi żyjących i zraniony za przestępstwo mojego ludu.
(Iz 53:9) I wyznaczono mu grób z niegodziwcami, a z bogaczami była jego śmierć, choć nieprawości nie uczynił ani nie znaleziono fałszu w jego ustach.
(Iz 53:10) Lecz spodobało się PANU zetrzeć go i zgnębić. A po złożeniu swojej duszy na ofiarę za grzech, ujrzy swoje potomstwo, przedłuży swoje dni i to, co się podoba PANU, przez jego rękę szczęśliwie się spełni.
(Iz 53:12) Dlatego dam mu dział wśród wielkich, aby dzielił się zdobyczami z mocarzami, ponieważ wylał swoją duszę na śmierć. Został zaliczony do przestępców, sam poniósł grzech wielu i wstawił się za przestępcami.
(Iz 55:1–13) O wszyscy spragnieni, przyjdźcie do wód, i wy, którzy nie macie pieniędzy, przyjdźcie, kupujcie i jedzcie; tak, przyjdźcie, kupujcie bez pieniędzy i bez zapłaty wino i mleko. (…)
(Iz 61:1–2) 1 Duch Pana BOGA jest nade mną, bo PAN mnie namaścił, abym głosił dobrą nowinę cichym, posłał mnie, abym opatrzył rany skruszonym w sercu, abym zwiastował uwięzionym wyzwolenie, a związanym otworzenie więzienia; 2 Abym ogłosił miłościwy rok PANA (…)
(Jr 22:30) Tak mówi PAN: Zapiszcie tego człowieka jako bezpotomnego i że mu się nie poszczęści za jego dni. Nie poszczęści się nikomu z jego potomstwa, by zasiąść na tronie Dawida i panować jeszcze w Judzie.
(Jr 31:15) Tak mówi PAN: W Rama słychać głos, lament i gorzki płacz: Rachel opłakuje swoich synów, nie daje się pocieszyć po stracie swoich synów, bo ich już nie ma.
(Dn 9:24–26) 24 Siedemdziesiąt tygodni wyznaczono nad twoim ludem i twoim świętym miastem na zakończenie przestępstwa, na zgładzenie grzechów i na przebłaganie za nieprawość, na wprowadzenie wiecznej sprawiedliwości, na opieczętowanie widzenia i proroctwa oraz na namaszczenie Najświętszego. 25 Dlatego wiedz i zrozum, że od wyjścia nakazu o przywróceniu i odbudowaniu Jerozolimy aż do Księcia Mesjasza będzie siedem tygodni i sześćdziesiąt dwa tygodnie. Zostaną odbudowane ulica i mur, ale w czasach trudnych. 26 A po tych sześćdziesięciu dwóch tygodniach zostanie zabity Mesjasz, lecz nie za siebie. (…)
(Oz 11:1) Gdy Izrael był dzieckiem, umiłowałem go, a z Egiptu wezwałem mego syna.
(Mi 5:2) Ale ty, Betlejem Efrata, choć jesteś najmniejsze wśród tysięcy w Judzie, z ciebie jednak wyjdzie mi ten, który będzie władcą w Izraelu, a jego wyjścia są od dawna, od dni wiecznych.
(Za 9:9) Raduj się wielce, córko Syjonu! Wykrzykuj, córko Jerozolimy! Oto twój Król przychodzi do ciebie; sprawiedliwy i Zbawiciel, cichy i siedzący na ośle, na oślątku, źrebięciu oślicy.
(Za 11:12–13) 12 Potem powiedziałem do nich: Jeśli to jest dobre w waszych oczach, dajcie mi moją zapłatę, a jeśli nie, zaniechajcie jej. Odważyli więc moją zapłatę: trzydzieści srebrników. 13 Potem PAN powiedział do mnie: Rzuć je przed garncarza. Wspaniała to zapłata, na jaką mnie tak drogo oszacowali! Wziąłem więc trzydzieści srebrników i rzuciłem je przed garncarza w domu PANA.
(Za 12:10) I wyleję na dom Dawida i na mieszkańców Jerozolimy ducha łaski i modlitwy. Będą patrzyć na mnie, którego przebili, i będą go opłakiwać, jak się opłakuje jedynaka; będą gorzko płakać nad nim, jak się płacze gorzko nad pierworodnym.
(Za 13:7) Mieczu, ocknij się przeciwko mojemu pasterzowi i przeciwko mężczyźnie, który jest moim towarzyszem, mówi PAN zastępów. Uderz pasterza, a owce zostaną rozproszone. (…)
(Ml 3:1) Oto posyłam mego posłańca, który przygotuje drogę przed moim obliczem. I nagle przybędzie do swojej świątyni Pan, którego wy szukacie, Posłaniec przymierza, którego wy pragniecie. Oto przyjdzie, mówi PAN zastępów.
- Ilustracja pochodzi z: The Illuminated Bible, containing the Old and New Testaments, translated out of the original tongues, and with the former translations diligently compared and revised . . . embellished with sixteen hundred historical engravings by J. A. Adams, more than fourteen hundred of which of which are from original designs by J. G. Chapman. New-York, Harper & Brothers, Publishers, 82 Cliff-Street, 1846.
- Wszystkie cytaty (chyba, że zaznaczono inaczej) pochodzą z tzw. Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej (2017). Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, pilnie i wiernie przetłumaczone w 1632 roku z języka greckiego i hebrajskiego na język polski z uwspółcześnioną gramatyką i uaktualnionym słownictwem. Toruń: Fundacja Wrota Nadziei.
- Ewentualne odstępstwa od opublikowanego w UBG i KJV tekstu są niezamierzone i są jedynie wynikiem pomyłek podczas kopiowania lub redakcji tekstu w wersji elektronicznej.
Do poczytania
- Davis, C. T. (1965). The Crucifixion of Jesus. The Passion of Christ from a Medical Point of View. Arizona Medicine, 22, 183-187.
- Edwards, W. D., Gabel, W. J., & Hosmer, F. E. (1986). On the physical death of Jesus Christ. The Journal of the American Medical Association, 255(11), 1455-1463.
- Freedman, D. N., Herion, G. A., Graf, D. F., Pleins, J. D., & Beck, A. B. (Eds.). (1992). The Anchor Yale Bible Dictionary. New York: Doubleday.
- Gowers, T., Barrow-Green, J., & Leader, I. (2008). The Princeton companion to mathematics. Princeton: Princeton University Press.
- Herodotus. (1921). Herodotus, with an English translation (A. D. Godley, Trans.). London – New York: W. Heinemann; G. P. Putnam’s sons.
- Lockyer, H. (1973). All the messianic prophecies of the Bible. Grand Rapids: Zondervan Pub. House.
- Wójtowicz, K. (2012). O pojęciu dowodu w matematyce. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.